Karayolunda Tehlikeli Madde
Sınıf 1 ve Sınıf 3 ila Sınıf 9 kapsamındaki maddelerin taşınmasına yönelik portatif tankların tasarımı, üretimi, muayenesi ve test edilmesi
Tanımlar
Bu bölümün amaçları bakımından:
Alternatif düzenleme, bu Bölümde tanımlanmış olanların dışındaki teknik gereksinimler veya test
yöntemleri kapsamında tasarlanan, üretilen veya test edilen bir portatif tank veya MEGC için yetkili
makam tarafından verilen onay anlamına gelir:
Portatif tank, Sınıf 1, Sınıf 3 ve 9 kapsamındaki malzemelerin taşınması için kullanılan çok modlu bir
tank anlamına gelir. Portatif tank, tehlikeli maddeleri taşımak için kullanılması gereken hizmet
teçhizatının ve yapısal teçhizatın donatıldığı bir gövdeyi içermektedir. Portatif tank, yapısal
teçhizat çıkarılmadan doldurulabilecek ve boşaltılabilecektir. Gövdenin dışında dengeleme
elemanlarına sahip olacak ve dolu olduğunda kaldırılabilecektir. Özellikle de bir araca, vagona
veya deniz veya karayoluna mahsus bir seyrüsefer aracına yüklenebilecek şekilde tasarlanmış
olacak ve mekanik elleçlemeyi kolaylaştıracak takozlar, montaj tertibatı veya aksesuarlarla
donatılacaktır.
Tankerlerin, tank vagonlarının, metal olmayan tankların ve orta boy hacimli konteynerlerin
(IBC'ler), portatif tankların tanımına girmedikleri kabul edilmektedir;
Gövde, portatif tankın taşınacak (tanka uygun) maddeleri muhafaza eden bölümü anlamında olup
girişleri ve kapakları içermektedir, ancak hizmet teçhizatı veya yapısal teçhizat buna dahil değildir
Hizmet teçhizatı, ölçüm cihazları ile doldurma, boşaltma, havalandırma, güvenlik, ısıtma, soğutma ve
yalıtım cihazları anlamına gelir;
Yapısal teçhizat, gövdenin dışındaki takviye, bağlama, koruma ve dengeleme elemanları anlamına
gelir;
Maksimum izin verilebilir çalışma basıncı (MİÇB), çalışma konumunda gövdenin en üst kısmında
ölçülen aşağıdaki basınçların en az en yükseği kadar olan bir basınç anlamına gelir:
(a) Doldurma veya boşaltma sırasında gövdede izin verilen maksimum etkin ölçüm basıncı
veya
(b) Aşağıdakilerin toplamından az olmamak üzere, gövdenin tasarlanmış olduğu maksimum etkin
ölçüm basıncı:
(i) Maddenin 65 °C'deki mutlak buhar basıncı (bar olarak), eksi 1 bar ve
(ii) 65 °C'lik maksimum fire sıcaklığı ve tr - tf (tf = (doldurma sıcaklığı, genellikle 15
°C; tr = maksimum ortalama döküm sıcaklığı, 50 0C) ortalama döküm
sıcaklığındaki artışa bağlı bir sıvı genleşmesi tarafından belirlenen fire
boşluğundaki havanın veya diğer gazların kısmi basıncı (bar olarak) ve
Tasarım basıncı, tanınmış basınçlı kap kodunun gerektirdiği, hesaplamalarda kullanılacak basınç
anlamına gelir. Tasarım basıncı aşağıdaki basınçların en yükseğinden daha az olmayacaktır:
(a) Doldurma veya boşaltma sırasında gövdede izin verilen maksimum etkin ölçüm basıncı
veya
(b) Şunların toplamı:
(i) Maddenin 65 °C'deki mutlak buhar basıncı (bar olarak), eksi 1 bar;
(ii) 65 °C'lik maksimum fire sıcaklığı ve tr - tf (tf = (doldurma sıcaklığı,
genellikle 15 °C; tr = maksimum ortalama döküm sıcaklığı, 50 °C) dortalama
öküm sıcaklığındaki artışa bağlı bir sıvı genleşmesi tarafından belirlenen fire
boşluğundaki havanın veya diğer gazların kısmi basıncı (bar olarak) ve
(iii) 6.7.2.2.12'de belirtilen statik kuvvetler baz alınarak saptanan, ancak 0,35 bardan az
olmayan bir hidrolik yük basıncı veya
(c) 4.2.5.2.6'daki ilgili portatif tank talimatında belirtilen minimum test basıncının üçte ikisi; Test
basıncı, hidrolik basınç testi sırasında gövde üzerindeki tasarım basıncının 1,5 katından daha
az olmayan maksimum ölçüm basıncı anlamına gelir. Belirli maddeler için portatif tankların
minimum test basıncı, 4.2.5.2.6'daki ilgili portatif tank talimatında belirtilmiştir;
Sızdırmazlık testi, gövdeyi ve onun hizmet teçhizatını maksimum izin verilebilir çalışma
basıncının en az %25'i oranında etkin bir iç basınca tabi tutan gazın kullanıldığı bir test
anlamına gelir;
Maksimum izin verilebilir brüt kütle (MİBK), portatif tankın dara kütlesi ile taşınması için
izin verilen en ağır yükün toplamı anlamına gelir;
Referans çeliği, 370 N/mm2 'lik bir çekme mukavemetine sahip olan ve %27 oranında
kırılmada uzama gösteren çelik anlamına gelir;
Yumuşak çelik, 360 N/mm2
ila 440 N/mm2
arasında garanti edilmiş çekme mukavemetine
sahip olan ve 6.7.2.3.3.3 kapsamındaki asgari garanti edilen kırılmada uzama gösteren olan
bir çelik anlamına gelir;
Gövdenin tasarım sıcaklığı aralığı, ortam koşullarında taşınan maddeler için -40 oC ila 50 oC
arasında olacaktır. Yüksek sıcaklık koşulları altında elleçlenen diğer maddeler için tasarım
sıcaklığı, maddenin doldurma, boşaltma veya taşıma sırasındaki azami sıcaklığından az
olmayacaktır. Sert iklim koşullarına tabi portatif tanklar için, daha ağır tasarım sıcaklıkları
dikkate alınmalıdır;
İnce taneli çelik, ASTM E 112-96 uyarınca veya EN 10028-3, Kısım 3'te belirlendiği üzere, feritli tane
boyutu 6 veya daha ince olan çelik anlamına gelmektedir;
Eriyebilir eleman, ısıl olarak harekete geçen, kapatılmayan bir basınç tahliye cihazı anlamına
gelir;
Deniz ötesi portatif tank, açık deniz tesislerine, tesislerinden veya bunlar arasında taşıma için tekrarlı
kullanıma yönelik olarak özel olarak tasarlanmış olan bir portatif tank anlamına gelir. Deniz ötesi
portatif tank, MSC/Circ.860 sayılı dokümanda Uluslararası Denizcilik Örgütü’nün belirlediği
açık denizlerde elleçlenen konteynerlerin onaylanmasına yönelik kılavuz ilkelere uygun şekilde
tasarlanır ve yapılır.
Genel tasarım ve yapım zorunlulukları
Gövdeler, yetkili makamlar tarafından tanınmış bir basınçlı kap kodunun gereksinimlerine uygun
olarak tasarlanacak ve üretilecektir. Gövdeler şekillendirmeye uygun metalik malzemelerden
yapılacaktır. Prensip olarak, malzemeler ulusal ve uluslararası malzeme standartlarına uygun olacaktır.
Kaynaklı gövdeler için, sadece kaynak işlemine uygunluğu tamamen kanıtlanmış olan malzemeler
kullanılacaktır. Kaynaklar titizlikle yapılacak ve tam bir güvenlik sağlayacaktır. Üretim süreci veya
malzemeler gerektirdiğinde, kaynakta ve ısıdan etkilenen bölgelerde yeterli sertliğin sağlanması
amacıyla, gövdeler uygun bir biçimde ısıl işleme tabi tutulacaklardır. Malzemenin seçiminde,
gevreklikten ötürü kopma riski, korozyona bağlı çatlakların gerilmesi riski ve darbeye direnç
bakımından tasarım sıcaklık aralığı hesaba katılmalıdır. İnce taneli çelik kullanılıyorsa, malzeme
şartnamesine göre akma mukavemetinin garanti edilen değeri 460 N/mm2'den fazla olmayacak ve
çekme mukavemetinin üst sınırının garanti edilen değeri 725 N/mm2'yi aşmayacaktır. Alüminyum,
sadece Bölüm 3.2, Tablo A, Sütun (11)'de belirli bir maddeye tahsis edilmiş olan özel bir portatif tank
koşulunda anıldığı zaman veya yetkili makam tarafından onaylanması halinde yapım malzemesi olarak
kullanılabilir. Alüminyum kullanımına izin verildiyse, alüminyum en az 30 dakika süreyle 110
kW/m2
ısı yüküne tabi tutulduğunda fiziksel özelliklerinde önemli bir kayıp olmasını önleyecek
şekilde yalıtılacaktır. Yalıtım, 649 °C'nin altındaki tüm sıcaklıklarda etkinliğini koruyacak ve erime
noktası en az 700 °C olan bir malzemeyle kaplanacaktır. Portatif tank malzemeleri taşınabilecekleri
dış ortama da uygun olacaklardır.
Portatif tank gövdeleri, aksamları ve boru tesisatları aşağıdaki özelliklere sahip
malzemelerden yapılmış olacaktır:
(a) Taşınmaları amaçlanan maddeler tarafından zarar görmeye oldukça dayanıklı veya
(b) Kimyasal tepkimelere karşı uygun şekilde pasifize edilmiş veya nötrleştirilmiş veya
(c) Doğrudan doğruya gövdeye bağlanmış aşınmaya dayanıklı malzemeyle içi astarlanmış veya
eşdeğer yöntemlerle donatılmış.
Contalar taşınması amaçlanan malzemelerden zarar görmeyecek malzemelerden
yapılacaklardır.
Gövdeler astarlıysa, astar önemli taşınacak malzemelerden önemli ölçüde etkilenmeyecek yapıda,
homojen, gözeneksiz, deliksiz, yeterince esnek ve gövdenin ısıl genleşme özellikleriyle
uyumlu olacaktır. Her gövdenin, gövde aksamlarının ve boru tesisatının astarı, kesintisiz olacak ve
herhangi bir flanşın yüzü etrafı boyunca uzanacaktır. Tanka dış aksamlar kaynaklanmışsa, astar
aksamlar ve dış flanşlar boyunca kesintisiz olacaktır.
Astardaki bağlantılar ve dikiş yerleri, malzeme birlikte eritilerek veya eşit ölçüde etkin diğer
yöntemlerle yapılacaklardır.
Galvanik hareketle hasara yol açabilecek, farklı metallerin temaslarından kaçınılacaktır.
Her türlü cihazlar, contalar, astarlar ve aksesuarlar dahil olmak üzere portatif tank
malzemeleri, taşınması amaçlanan maddeyi (maddeleri) ters bir biçimde etkilemeyecektir.
Portatif tanklar taşıma sırasında güvenli bir taban oluşturacak desteklerle ve uygun kaldırma
ve bağlama aparatlarıyla tasarlanacak ve üretilecektir.
Portatif tanklar, en azından taşınan içeriğe bağlı dahili basınç ile normal elleçleme ve taşıma
koşulları sırasındaki statik, dinamik ve termal (ısıl) yüklere kayıp vermeden dayanacak şekilde
tasarlanacaktır. Tasarım, portatif tankın beklenen kullanım ömrü süresince, bu yüklerin
tekrarlanarak uygulanmasından kaynaklanan malzeme yorgunluğu etkilerinin hesaba katılmış
olduğunu kanıtlayacaktır.
Açık denizde kullanmak amaçlı portatif tanklar için, açık denizlerde elleçlemeden
kaynaklanan dinamik gerilmeler hesaba katılacaktır.
Vakumlu tahliye cihazıyla donatılacak olan bir gövde, iç basıncın en az 0,21 bar üzerindeki bir dış
basınca, kalıcı bir deformasyon olmaksızın dayanacak şekilde tasarlanacaktır. Vakumlu tahliye
cihazı, gövde daha yüksek bir dış basınç için tasarlanmamışsa, en fazla eksi (-) 0,21 bara ayarlı bir
vakumda tahliyeye başlayacak şekilde ayarlanacaktır ve takılacak vakumlu tahliye cihazının basıncı
tankın tasarım vakum basıncından fazla olmayacaktır. Yalnızca ambalaj grupları II ve III
kapsamındaki, taşıma sırasında sıvılaşmayan katı maddelerin (ister toz halinde, ister tanecikli olsun)
taşınması için kullanılan bir gövde, yetkili makamun onayına tabi olunmak kaydıyla, daha düşük bir
dış basınca uygun şekilde tasarlanabilir. Bu durumda, vakum valfı bu düşük basınçta açılacak
şekilde ayarlanmalıdır. Vakumlu tahliye cihazıyla donatılmayacak olan bir gövde, iç basıncın en
az 0,4 bar üzerindeki bir dış basınca, kalıcı bir deformasyon olmaksızın dayanacak şekilde
tasarlanacaktır.
Sınıf 3 kapsamındaki parlama noktası kriterlerini karşılayan maddelerin ve parlama
noktasında veya onun üzerinde taşınan yüksek sıcaklıktaki maddelerin taşınmasına yönelik portatif
tanklarda kullanılan vakumlu tahliye cihazları, alevin hemen gövdenin içerisine geçmesini
önleyecektir veya portatif tank gövdenin içerisine geçen alevin sonucunda, sızıntı yapmadan, bir iç
patlamaya dayanıklı bir gövdeye sahip olacaktır.