Karayolunda Tehlikeli Madde
Portatif tanklar, en azından taşınan içeriğe bağlı dahili basınç ile normal elleçleme ve taşıma
koşulları sırasındaki statik, dinamik ve termal (ısıl) yüklere kayıp vermeden dayanacak şekilde
tasarlanacaktır. Tasarım, portatif tankın beklenen kullanım ömrü süresince, bu yüklerin
tekrarlanarak uygulanmasından kaynaklanan malzeme yorgunluğu etkilerinin hesaba katılmış
olduğunu kanıtlayacaktır.
Gövdeler, kalıcı bir biçim bozulması olmaksızın, iç basıncın en az 0,4 bar (ölçüm basıncı)
üzerindeki bir dış basınca dayanacak şekilde tasarlanacaklardır. Gövde, doldurmadan önce veya
boşaltma sırasında önemli bir vakuma maruz kaldığında, iç basıncın en az 0,9 bar (ölçüm
basıncı) üzerindeki bir dış basınca dayanacak şekilde tasarlanacak ve gövde o basınçta
denenecektir.
Portatif tanklar ve bağlantıları, maksimum izin verilebilir yük altında, ayrı ayrı uygulanan
aşağıdaki statik kuvvetleri emebilecek özellikte olacaktır:
(a) Seyahat yönünde: MİBK’nin (maksimum izin verilebilir brüt kütle) iki katı ile
yerçekimine (g)1 bağlı ivmenin çarpımı;
(b) Yatayda ve seyahat yönüne dik açılarda: MİBK (seyahat yönü açık bir şekilde saptanamıyorsa,
kuvvetler MİBK'nin iki katına eşit olacaktır) ile yerçekimine bağlı ivmenin (g)1 çarpımı;
(c) Dikeyde yukarı doğru: MİBK ile yerçekimine bağlı ivmenin (g)1 çarpımı ve
(d) Dikeyde aşağı doğru: MİBK'nin (yerçekiminin etkisi dahil toplam yükleme) iki katı ile
yerçekimine (g)1 bağlı ivmenin çarpımı.
1
Hesaplama amaçları bakımından g = 9,81 m/sn2.
6.7.3.2.9'daki kuvvetlerin her biri altında, idame ettirilecek güvenlik faktörü aşağıdaki gibi olacaktır:
(a) Açıkça tanımlanmış bir akma sınırına sahip çelikler için, garanti edilen akmaya karşılık
1,5 değerinde bir güvenlik faktörü veya
(b) Açıkça tanımlanmış bir akma sınırına sahip olmayan çelikler için, garanti edilen % 0,2 dayanım
kuvvetine ve östenit çelikler için % 1 dayanım kuvvetine karşılık 1,5 değerinde bir
güvenlik faktörü.
Akma mukavemeti ve dayanım mukavemeti değerleri, ulusal ve uluslararası malzeme
standartlarına uygun olacaktır. Östenit çelikler kullanılıyorsa, malzeme standartlarına göre belirlenmiş
akma mukavemeti veya dayanım mukavemetinin belirtilen minimum değerleri, arttırılmış değerler
malzeme muayene sertifikasında onaylanmışsa %15'e kadar arttırılabilir. Söz konusu çelik için hiçbir
malzeme standardı mevcut değilse, kullanılan akma mukavemeti ve dayanım mukavemeti değerleri
yetkili makam tarafından onaylanacaktır.
Soğutulmayarak sıvılaştırılmış gazların taşınmasına mahsus gövdelerin, ısıl yalıtımla
donatılmış olması halinde, ısıl yalıtım sistemleri şu zorunlulukları karşılayacaktır:
(a) Gövdenin yüzeyinin üçte birinden az olmayan, ancak yarısını aşmayan bir şekilde gövdenin üst
kısmını kaplayan bir kalkandan oluşacaktır ve gövdeden aralarında 40 mm civarında bir hava
boşluğu ile ayrılacaktır;
(b) Nemin girişini ve normal taşıma koşullarındaki hasarları önleyecek ve bu sayede
0,67'den (W.m-2 .K-1) büyük olmayan bir ısıl iletkenliği sağlayacak, uygun kalınlıktaki yalıtım
malzemelerinden yapılmış tam bir kaplamadan oluşacaktır;
(c) Koruyucu kaplama gaz sızdırmaz bir şekilde kapatıldığı zaman, gövdenin veya
donanım elemanlarının yetersiz bir gaz sızdırmazlığı olduğunda, yalıtım tabakasında herhangi
bir tehlikeli basıncın oluşmasını önlemek için bir cihaz bulunacaktır ve
(d) Isıl yalıtım, bağlantı parçalarına ve boşaltım cihazlarına erişime engel olmayacaktır.
Alevlenir soğutulmadan sıvılaştırılmış gazların taşınması amacına yönelik portatif tanklar
elektriksel olarak topraklanabilecek özellikte olacaktır.
Tasarım kriterleri
Gövdeler dairesel bir kesite sahip olacaktır.
Gövdeler, tasarım basıncının en az 1,3 katına sahip bir test basıncına dayanacak şekilde
tasarlanmış ve üretilmiş olacaktır. Gövdenin tasarımında, taşınması amaçlanan her bir soğutulmadan
sıvılaştırılmış gaz için, 4.2.5.2.6'daki T50 portatif tanklar talimatında verilen minimum MİÇB
değerleri göz önünde bulundurulacaktır. 6.7.3.4’te belirtilen asgari gövde kalınlık hükümlerine dikkat
çekilmektedir.
Açıkça tanımlanmış bir akma noktasına veya garanti edilmiş bir dayanım kuvvetine (genel olarak
%0,2'lik dayanım kuvveti veya östenit çelikler için %1'lik dayanım kuvveti) sahip çelikler için
gövdedeki ana diyafram stresi ó (sigma), test basıncında 0,75 Re veya 0,50
Rm'yi (düşük olan geçerli olmak suretiyle) aşmayacaktır. Burada:
Re = N/mm2
olarak akma mukavemeti veya %0,2'lik dayanım kuvveti veya östenit çelikler
için %1'lik dayanım gerilmesi;
Rm = N/mm2
olarak minimum çekme mukavemetidir.
Kullanılacak Re ve Rm değerleri, ulusal ve uluslararası malzeme standartlarına uygun belirli minimum
değerler olacaktır. Östenit çelikler kullanılıyorsa, malzeme standartlarına göre belirlenmiş Re ve
Rm minimum değerleri, arttırılmış değerler malzeme muayene sertifikasında onaylanmışsa
%15'e kadar arttırılabilir. Söz konusu çelik için hiçbir malzeme standardı mevcut değilse, kullanılan Re
ve Rm değerleri yetkili makam veya onun yetkili mercii tarafından onaylanacaktır.
0,85'ten yüksek bir Re/Rm oranına sahip çeliklerin kaynaklı gövdelerin yapımında
kullanımına izin verilmeyecektir Bu oranın saptanmasında kullanılacak Re ve Rm değerleri, malzeme
muayene sertifikasında belirtilen değerler olacaktır.
Gövdelerin yapımında kullanılan çelikler, % olarak, 10 000/Rm'den az olmamak üzere, ince
tanecikli çelikler için %16'lık ve diğer çelikler için %20'lik bir mutlak minimum kopma uzamasına
sahip olacaktır.
Malzemelerin gerçek değerlerini saptamak amacıyla, sac metaller için, çekme testi numunesi
ekseninin dönme yönüne dik açıda (çapraz olarak) olmasına dikkat edilecektir. Kalıcı kırılmadaki
uzama, 50 mm gösterge uzunluğunun kullanılarak ISO 6892:1998'e uygun olarak dikdörtgen kesitlere
sahip test numuneleri üzerinde ölçülecektir.