Karayolunda Tehlikeli Madde
Karayolu dışındaki taşımalar
ADR’de yer alan şartlara tabi olan ve bir taşıma operasyonunda kullanılan bir aracın seferin herhangi bir
bölümünde karayolu haricinde taşınması durumunda aracın aktarılmasında kullanılan taşıma şekli ile
tehlikeli malların taşınmasını idare eden ulusal veya uluslararası düzenlemeler, sadece seferin bahsi geçen
bölümleri için geçerlidir
Yukarıda 1.1.4.5.1'de belirtilen durumlarda, ilgili Anlaşmaya Taraf Ülkeler bir aracın seferinin karayolu
dışında bir yolu kullandığı kesiminde ADR'nin zorunluluklarını uygulamak konusunda anlaşabilir. Buna ek
olarak, eğer gerek görürlerse, destekleyici zorunlulukları uygulayabilir. Ancak, bu anlaşmalar, tehlikeli
malları taşıyan ilgili karayolu taşıtının bahsi geçen kesimdeki taşınmasına ilişkin uluslararası hükümlerle
ters düşmemelidir. Bu hükümlere, ADR Anlaşmaya Taraf Ülkelerin burada da Anlaşmaya Taraf Ülke
sayıldıkları Uluslararası Denizde Can Güvenliği Sözleşmesi (SOLAS) örnek olarak gösterilebilir.
Bu anlaşmalar, inisiyatifte bulunan Anlaşmaya Taraf Ülke tarafından, Birleşmiş Milletler Avrupa
Ekonomik Komisyonu Sekreterliği'ne, Anlaşmaya Taraf Ülkelerin dikkatine sunulmak üzere bildirilmelidir.
ADR hükümlerine tabi bir taşıma işleminin, karayolu taşımacılığının tamamında veya bir kısmında,
karayolu taşımacılığı haricindeki tehlikeli malların taşınmasını düzenleyen uluslararası bir anlaşmanın
hükümlerine, söz konusu anlaşmanın uygulamasını belli motorlu taşıt hizmetlerini kapsayacak şekilde
genişleten hükümleri sebebiyle tabi olduğu durumlarda, bu uluslararası anlaşmanın hükümleri ADR'nin
uyumsuz olmayan diğer hükümleriyle birlikte bahsi geçen sefere uygulanır; ADR'nin diğer hükümleri
konusu geçen seferde uygulanmaz.
Standartların Uygulanması
Bir standardın uygulanması gerektiğinde standart ve ADR hükümleri arasında çelişki olduğunda, ADR
hükümleri önceliklidir. Standardın ADR ile çelişmeyen gereklilikleri, herhangi bir diğer standardın
gereklilikleri ya da o standart içerisinde normatif olarak atıfta bulunulan kısımlar dahil olmak üzere
belirtilen şekilde uygulanacaktır.
1 Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO), sirküler DSC.1/Circ.12 ve düzeltme olarak "Tehlikeli Malların
Taşınmasında IMO Tipindeki Mevcut Portatif Tankların ve Karayolu Tankerlerin Kullanımının Devam Etmesi ile İlgili
Kılavuzu" yayınlamıştır. Bu kılavuzun metnine, IMO'nun web sitesinden ulaşılabilir: www.imo.org.
TANIMLAR VE ÖLÇÜ BİRİMLERİ
Tanımlar
NOT: Bu başlık tüm genel ve özel tanımları içerir.
ADR'nin amaçları uyarınca:
A
"Acil durum sıcaklığı" sıcaklık kontrolünün yitirildiği durumlarda, acil durum işlemlerinin uygulandığı
sıcaklık anlamına gelir;
"Açık deniz dökme yük konteyneri" açık deniz tesislerine, açık deniz tesislerinden ve açık deniz tesisleri
arasında taşıma için sürekli kullanılmak üzere özel olarak tasarlanmış dökme yük konteyneri anlamına
gelir. Açık deniz dökme yük konteyneri, Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) tarafından MSC/Circ.860
sayılı doküman ile belirtilen açık denizlerde kullanılan açık deniz konteynerlerinin onayı ile ilgili kılavuzlar
uyarınca tasarlanmış ve yapılmıştır.
"Açık konteyner", bkz. "Konteyner";
"Açık kriyojenik kap" soğutularak sıvılaştırılmış gazın sürekli havalandırılması ile atmosferik basınçta
tutulan soğutulmuş sıvılaştırılmış gazlar için taşınabilir, ısı yalıtımlı, basınçlı kap anlamına gelir;
"Açık araç" platformunda üst yapısı olmayan veya sadece yan kapaklar ve arka kapaklarla donatılmış araç
anlamına gelir;
"ADN" Tehlikeli Malların Kıta İçi Su Yolları ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşması
anlamına gelir;
"Aerosol veya aerosol püskürtücü" metal, cam veya plastikten yapılmış ve bir sıvı veya sıvısız, macun veya
toz, sıkıştırılmış, sıvılaştırılmış veya basınç altında çözülmüş bir gaz taşıyan, içeriği gaz içinde asılı halde
katı veya sıvı parçacıklar halinde, köpük, macun veya toz veya sıvı olarak veya gaz halinde püskürtebilen
bir aygıt iliştirilmiş, 6.2.6'nın zorunluluklarını karşılayan her türlü tekrar doldurulamayan kaptan oluşan bir
nesne anlamına gelir.
"Ahşap IBC" iç astarı (fakat iç ambalaj olmayan) ve uygun servis ve yapısal donanımı olan, sert ya da
katlanır ahşap gövde anlamına gelir;
"Alevlenebilir bileşen" (aerosoller için) Testler ve Kriterler Elkitabı, Kısım III, alt başlık 31.1.3, Notlar 1 ila
3'te tanımlanan alevlenebilir sıvılar, alevlenebilir katılar veya alevlenebilir gazlar ve gaz karışımları
anlamına gelir. Bu tanım, piroforik, kendiliğinden ısınan veya su ile reaksiyona giren maddeleri kapsamaz.
Kimyasal yanma ısısı ASTM D 240, ISO/FDIS 13943:1999 (E/F) 86.1 ila 86.3 veya NFPA 30B
yöntemlerinden biri ile saptanır.
"Alıcı" taşıma sözleşmesine göre malın alıcısı anlamına gelir. Alıcı taşıma sözleşmesinin hükümlerine
uygun başka bir üçüncü taraf atarsa, bu taraf ADR nezdinde alıcı kabul edilir. Taşıma işlemi taşıma
sözleşmesi olmadan yürütülüyorsa, vardıklarında tehlikeli malların idaresini üstüne alacak işletme alıcı
kabul edilir.
"Ambalaj", ambalaj, büyük ambalaj veya IBC ve sevkiyat için hazırlanmış elemanlarını içeren,
ambalajlama işlemi sonucunda ortaya çıkan tamamlanmış ürünü anlamına gelir. Bu terim işbu başlıkta
tanımlanan gaz kaplarının yanı sıra büyüklükleri, kütleleri veya yapılarından ötürü ambalajlanmadan
taşınabilen veya kafeslerde, sandıklarda veya elleçleme cihazlarıyla taşınabilen nesneleri kapsar.
Radyoaktif malzemelerin taşınması haricinde, bu terim, dökme halinde taşınan maddeler veya tanklarda
taşınan maddelere uygulanmaz.
NOT: Radyoaktif malzemeler için, bkz. 2.2.7.2, 4.1.9.1.1 ve Bölüm 6.4.
"Ambalajlama" bir veya birden çok kap, kapların muhafaza ve diğer güvenlik işlevlerini yapabilmeleri için
gereken malzemeler veya diğer bileşenleri ifade eder (ayrıca bkz. "Kombine ambalaj", "Kompozit ambalaj",
"İç ambalaj", "Orta boy dökme yük konteyneri (IBC)", "Ara ambalaj", "Büyük ambalaj", "İnce metal
ambalaj", "Dış ambalaj", "Yenilenmiş ambalaj", "Yeniden Üretilmiş Ambalaj", "Yeniden kullanılmış
ambalaj", "Kurtarma ambalajı" ve "Sızdırmaz ambalaj");
"Ambalajlayan" tehlikeli malları büyük ambalajlar ve orta boy dökme yük konteynerleri (IBC'ler) dahil
olmak üzere ambalajlara yerleştiren ve gerekirse taşıma için ambalajları hazırlayan işletme anlamına gelir;
"Ambalajlama grubu" belli maddelerin ambalajlama amacıyla tehlike derecelerine göre atandıkları bir grup
anlamına gelir. Ambalajlama grupları, Kısım 2'de daha kapsamlı açıklanan aşağıdaki anlamlara sahiptir:
Ambalajlama grubu I: Yüksek derecede tehlikeli maddeler;
Ambalajlama grubu II: Orta derecede tehlikeli maddeler;
Ambalajlama grubu III: Düşük derecede tehlikeli maddeler;
NOT: Tehlikeli mallar içeren belli nesneler bir ambalajlama grubuna atanır.
"Ambalaj kütlesi" aksi belirtilmedikçe, brüt ambalaj kütlesi anlamına gelir. Maddelerin taşınması için
kullanılan konteynerlerin ve tankların kütlesi brüt ambalaj kütlesine dahil değildir.
"Ara ambalaj" iç ambalajlar veya nesneler ile dış ambalaj arasına yerleştirilen ambalaj anlamına gelir;
"Araç" bkz. "Tüplü gaz tankeri", "Kapalı araç", "Açık araç", "Örtülü araç" ve "Tanker";
"Araç ekibi üyesi" sürücü veya güvenlik, emniyet, eğitim veya operasyonel nedenlerle sürücüye eşlik eden
herhangi biri anlamına gelir;
''Astar" açık kısımlarının kapatılması dahil olmak üzere, büyük ambalajlar veya IBC'ler dahil ambalajların
içine yerleştirilen, ancak bunların ayrılamaz bir parçasını oluşturmayan tüp veya torba anlamına gelir;
"ASTM" Amerikan Test ve Malzemeler Kurumu (American Society for Testing and Materials) (ASTM
International, 100 Barr Harbor Drive, PO Box C700, West Conshohocken, PA, 19428-2959, United States
of America) anlamına gelir;
"Atıklar" doğrudan kullanımı öngörülmeyen, fakat yeniden işleme, çöp sahasına dökme, yakarak bertaraf
etme veya başka bertaraf yöntemleri için taşınan maddeler, çözeltiler, karışımlar veya nesneler anlamına
gelir;
"Azami kapasite" kutuların ve orta boy dökme yük konteynerlerinin (IBC'ler) dahil, kapların veya
ambalajların metre küp veya litre ile ifade edilen azami iç hacmi anlamına gelir;
"Azami net kütle" tek bir ambalaj içindeki muhtevanın azami net kütlesi veya iç ambalajların ve
muhtevasının azami toplam kütlesi anlamına gelir ve kilogram cinsinden ifade edilir;
"Azami normal işletme basıncı", radyoaktif malzemelerin taşınması ile ilgili olarak, havalandırma, yardımcı
bir sistemle dış soğutma veya taşıma sırasında operasyonel denetimler olmaksızın çevre koşullarını
sağlayan sıcaklık veya solar radyasyon koşulları altında, bir senelik bir süre içinde muhafaza sistemi içinde
gelişen, ortalama deniz seviyesindeki atmosfer basıncının üzerindeki azami basınç anlamına gelir;
"Azami çalışma basıncı (gösterge basıncı)" çalışır pozisyonda tankın üstünde oluşabilecek aşağıdaki üç
basınçtan en yükseği anlamına gelir:
(a) Dolum sırasında tank içinde izin verilen en yüksek etkin basınç (azami dolum basıncına izin
verilmiştir);
(b) Boşaltım sırasında tank içinde izin verilen en yüksek etkin basınç (azami boşaltma basıncına
izin verilmiştir) ve
(c) Azami çalışma sıcaklığında, tankın, içeriğinden dolayı maruz kaldığı etkin gösterge basıncı
(içerebileceği harici gazlar dahil).
Bölüm 4.3'te tanımlanmış özel zorunluluklarda aksi belirtilmedikçe, çalışma basıncının sayısal değeri
(gösterge basıncı) rakamsal değeri, dolum maddesinin 50 °C'deki buhar basıncından (mutlak basınç) düşük
olmamalıdır.
Sınıf 2 sıkıştırılmış, sıvılaştırılmış veya çözünmüş gazların taşınması haricinde (patlama diski içeren veya
içermeyen) emniyet valfleri ile donatılmış tanklar için azami çalışma basıncı (gösterge basıncı), bu emniyet
valfleri için öngörülen açma basıncına eşit olmalıdır.
(Ayrıca bkz. "Hesaplama basıncı", "Boşaltma basıncı", "Dolum basıncı " ve "Test basıncı");
NOT 1: Azami çalışma basıncı, 6.8.2.1.14 (a) uyarınca yerçekimiyle boşaltılan tanklara uygulanmaz.
NOT 2: Portatif tanklar için bkz. Bölüm 6.7.
NOT 3: Kapalı kriyojenik kaplar için, bkz 6.2.1.3.6.5'teki NOT.
B
"Basınçlı gaz kartuşu", bkz. "Aerosol veya Aerosol püskürtücü";
"Basınçlı kap" silindirleri, tüpleri, basınçlı varilleri, kapalı kriyojenik kapları, metal hidrit depolama
sistemlerini, silindir demetleri ve basınçlı kurtarma kaplarını içeren ortak bir terim anlamına gelir;
"Basınçlı kurtarma kabı" zarar görmüş, hasarlı, sızdıran veya uygun olmayan tehlikeli mal ambalajlarının
veya saçılmış veya sızıntı yapmış basınçlı kabın (kapların) kurtarılması veya bertarafı amacıyla taşınmak
üzere yerleştirildikleri 3000 litreden düşük su kapasitesine sahip basınçlı kap anlamına gelir.
"Basınçlı varil" su kapasitesi 150 litreden çok ve 1000 litreden az olan kaynaklanmış taşınabilir basınçlı kap
anlamına gelir (örneğin dönen kasnaklar ve kızakların üzerindeki kürelerle donatılmış silindirik kaplar);
"Başvuru Sahibi" uygunluk değerlendirmesi durumunda, Anlaşmaya Taraf Ülke olan ülkedeki üretici veya
yetkili temsilcisi anlamına gelir. Periyodik muayenelerde, ara muayenelerde ve istisnai denetimlerde
başvuru sahibi Anlaşmaya Taraf Ülke olan ülkedeki test tesisi, işletmeci veya yetkili temsilcisi anlamına
gelir.
NOT: İstisnai olarak, üçüncü bir taraf (1.2.1'deki tanım uyarınca bir tank konteyner işletmecisi gibi)
uygunluk değerlendirmesi için başvurabilir.
"B.B.B. kaydı (başka biçimde belirtilmedikçe kaydı)" aşağıdaki koşulları sağlayan maddelerin, karışımların,
çözeltilerin veya nesnelerin toplu kaydının yapılması anlamına gelir:
(a) Bölüm 3.2 Tablo A'da ismen belirtilmeyen ve
(b) Sınıf, sınıflandırma kodu, ambalajlama grubu ve b.b.b. kaydının ismine ve tanımına uyan
kimyasal, fiziksel ve/veya tehlikeli özellikleri sergileyen;
"Bidon" dikdörtgen veya çokgen kesite sahip, bir veya birden fazla deliği olan, metal veya plastik ambalaj
anlamına gelir;
"Boşaltan" aşağıdakileri gerçekleştiren herhangi bir işletme anlamına gelir:
(a) Konteynerin, dökme yük konteynerinin, MEGC'nin, tank konteynerin veya portatif tankın bir
araçtan çıkarılması veya
(b) Ambalajlı tehlikeli malların, küçük konteynerlerin veya portatif tankların bir araç veya
konteynerden boşaltılması veya
(c) Tehlikeli malların bir tanktan (tanker, sökülebilir tank, portatif tank veya tank konteyner) veya
bir tüplü gaz tankerinden, MEMU veya MEGC'den ya da bir araçtan, dökme yük taşımasına
yönelik büyük veya küçük konteynerden ya da bir dökme yük konteynerden boşaltılması;
"Boşaltma" boşaltan tarafından, boşaltan tanımına uygun olarak yapılan tüm faaliyetleri ifade eder;
"Boşaltma basıncı" basınç altında boşaltılan tankın içinde oluşan azami basınç anlamına gelir (ayrıca bkz.
"Hesaplama basıncı", "Dolum basıncı", "Azami çalışma basıncı (gösterge basıncı)" ve "Test basıncı");
"Büyük konteyner", bkz. "Konteyner";
"Büyük ambalaj" nesneleri veya iç ambalajları içeren bir dış ambalajdan oluşan ambalaj anlamındadır ve
aşağıdaki özelliklere sahiptir:
(a) Mekanik elleçleme için tasarlanmıştır;
(b) 400 kg üzerinde net kütleye veya 450 litreden fazla kapasiteye, ancak 3 m3'ten düşük hacme
sahiptir;
"Büyük kurtarma ambalajı" özel bir ambalaj olup,
(a) Mekanik elleçleme için tasarlanmıştır ve
(b) 400 kg üzerinde net kütleye veya 450 litreden fazla kapasiteye, ancak 3 m3'ten düşük hacme
sahiptir;
zarar görmüş, hasarlı, sızdıran veya uygun olmayan tehlikeli mal ambalajları veya saçılmış veya sızıntı
yapmış tehlikeli mallar, kurtarma veya bertaraf amaçlı taşınmak üzere içine yerleştirilir;
C
"CGA" Sıkıştırılmış Gaz Birliği (Compressed GasAssociation) (CGA, 14501 George Carter Way, Suite
103, Chantilly, VA 20151, United States of America) anlamına gelir;
"CIM" Demiryolları ile Eşya Taşımasına İlişkin Uluslararası Sözleşme (Uluslararası Demiryolu
Taşımalarına ilişkin Sözleşme'nin (COTIF) B Eki) (tadil edildiği şekliyle) anlamına gelir;
"CMR" Karayoluyla Uluslararası Eşya Taşımacılığına ilişkin Sözleşme (Cenevre, 19 Mayıs 1956), (tadil
edilmiş haliyle) anlamına gelir;
"CSC" Londra'daki Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) tarafından tadil edilen ve yayımlanan
Uluslararası Güvenli Konteyner Sözleşmesi (Cenevre, 1972) anlamına gelir;
Ç
"Çalışma basıncı" tam basınçlı bir kapta 15 °C referans sıcaklığında sıkıştırılmış bir gazın dengelenmiş
basıncı anlamına gelir;
NOT: Tanklar için bkz. "Azami çalışma basıncı".
"Çok elemanlı gaz konteyneri" (MEGC) manifoldla birbirine bağlı ve bir çerçeveye monte edilmiş
elemanlar içeren birim anlamına gelir. Aşağıda sayılan elemanlar, çok elemanlı gaz konteyneri elemanları
olarak düşünülebilir: Silindirler, tüpler, basınçlı variller veya silindir demeti, ayrıca 2.2.2.1.1'de tanımlanan
gazların taşınmasında kullanılan 450 litreden daha fazla kapasiteli tanklar;
NOT: UN MEGC ler için, bkz. Bölüm 6.7.
D
"Dengelenmiş basınç" ısı ve difüzyon dengesine ulaşmış basınçlı bir kabın içeriğinin basıncını ifade eder;
"Dış ambalaj", iç kapları veya iç ambalajları taşımak ve korumak için gerekli her türlü emici malzeme,
tampon ve diğer elemanlarla birlikte kompozit veya kombine ambalajlamanın dış koruması anlamına gelir;
"Dokuma plastikler" (esnek IBC'ler için) esnek bantlardan veya uygun plastik malzemeden mamul
monofillerden yapılmış bir malzeme anlamına gelir.
"Dolduran" tehlikeli malları bir depoya (tankere, sökülebilir tanka, portatif tanka veya tank konteynere)
ve/veya bir araca, büyük konteynere veya dökme yük taşıması için küçük konteynerlere, bir tüplü gaz
tankerine veya MEGC'ye dolduran herhangi bir işletme anlamına gelir;
"Dolum basıncı" basınç altında dolum sırasında tank içinde biriken maksimum basınç anlamına gelir
(ayrıca bkz. "Hesaplama basıncı", "Boşaltma basıncı", "Azami çalışma basıncı (gösterge basıncı)" ve "Test
basıncı");
"Dolum oranı" kullanıma hazır hale getirilmiş basınçlı bir kabı tamamen doldurabilecek, gazın kütlesinin
15 °C'deki suyun kütlesine oranı anlamına gelir;
"Dökme yük konteyneri" muhafaza sistemi ile doğrudan temas halinde olan katı maddelerin taşınması için
tasarlanmış muhafaza sistemi (astar veya kaplaması dahil) anlamına gelir. Ambalajlar, orta boy dökme yük
konteynerleri (IBC'ler), büyük ambalajlar ve tanklar dahil değildir.
Bir dökme yük konteyneri:
- dayanıklı yapıdadır ve dolayısıyla mükerrer kullanıma uygundur;
- ara yükleme olmadan, bir veya birden çok nakil vasıtası ile malların taşınması için özel tasarlanmıştır;
- kolay elleçlenebilmesine uygun cihazlarla donatılmıştır;
- en az 1,0 m3 kapasiteye sahiptir;
Konteynerler, açık deniz dökme yük konteynerleri, çöp konteynerleri, dökme yük kasaları, takas gövdeleri,
tekne şeklinde konteynerler, kayar konteynerler ve araçların yük bölmeleri, dökme yük konteynerlerine
örnektir.
NOT: Bu tanım sadece 6.11'deki şartları yerine getiren dökme yük konteynerleri için geçerlidir.
"Kapalı dökme yük konteyneri", sert tavan, yan, ön ve arka duvarları ve zemini olan (konik tip
tabanlar dahil) tamamen kapalı dökme yük konteyneri anlamına gelir. Bu terim taşıma esnasında
kapatılabilen, tavan, yan ve arka duvarları açık dökme yük konteynerlerini de kapsar. Kapalı
dökme yük konteynerleri, içerisindeki gaz ya da buharın değişimi amaçlı normal taşıma şartları
altında içerideki katı maddenin dışarı çıkmasına ve yağmur ve sıçrama sularının içeri girmesine
karşı tedbirlerin alındığı havalandırma delikleriyle donatılmış olabilir.
"Esnek dökme yük konteyneri" kapasitesi 15 m3'ü aşan kapasiteye sahip esnek konteyneri ifade
eder ve astarları, takılan elleçleme cihazlarını ve servis donanımını içerir;
"Örtülü dökme yük konteyneri", sert tabana sahip (konik tip tabanlar dahil) yan, ön ve arkaları sert
olmayan kaplamayla örtülü üstü açık dökme yük konteyneri anlamına gelir.
"Dökme yük taşıma" ambalajlanmamış katı maddelerin veya nesnelerin araçlarda, konteynerlerde ya da
dökme yük konteynerlerinde taşınması anlamına gelir. Bu terim, ambalajlanmış mallar ve tanklarda taşınan
maddeler için geçerli değildir;
E
"EC (AT) Direktifi" Avrupa Birliğinin yetkili kuruluşlarınca kararlaştırılmış olan, hedeflenen sonuçla ilgili
olarak, bahsi geçen her Üye Devlet için bağlayıcı olan, ama biçim ve yöntem seçimini ulusal makamlara
bırakmış olan hükümlerdir;
"ECE Yönetmeliği" tekerlekli araçlarda kullanılan ve monte edilen tekerlekli araç donanımları ve
parçalarına yönelik olarak çıkarılan standart teknik talimatnamelerin benimsenmesine ve bu talimatları
(1958 Anlaşması, tadil edilmiş haliyle) esas alan onayların karşılıklı tanınma şartlarına ilişkin anlaşmaya
eklenen yönetmelik anlamına gelir;
"Emniyet valfi" basınçla otomatik olarak aktif hale gelen, tankı aşırı iç basınçtan korumaya yönelik yaylı bir
cihazdır;
"EN" (standardı) Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN, Avenue Marnix 17, B-1000 Brussels) tarafından
yayımlanan bir Avrupa standardı anlamına gelir;
"Esnek dökme yük konteyneri", bkz. "Dökme yük konteyneri";
"Esnek IBC" film tabaka, bez dokuma veya herhangi bir esnek maddeyle veya bunların karışımıyla kaplı ve
gerekliyse, bir iç kaplama veya astarıyla birlikte ve uygun servis donanımı ve tutma cihazlarından oluşan
bir gövde anlamına gelir;
-"Esnek IBC'lerin düzenli bakımı" plastik veya kumaş esnek IBC'lerin üzerindeki, aşağıda belirtilenler gibi,
rutin işlem anlamına gelir:
(a) Temizlik veya
(b) Özgün üreticinin teknik özelliklerine uygun olan, ayrılır astarlar ve kapatma kuşakları gibi
ayrılır bileşenlerin değiştirilmesi; Bu işlemlerin, esnek IBC'nin muhafaza işlevini olumsuz
etkilememesi veya tasarım tipini değiştirmemesi esastır.
"Esnek IBC'lerin düzenli bakımı", bkz. "Orta Boy Dökme Yük Konteyneri (IBC)";
G
"Gaz" aşağıdaki özelliklere sahip bir madde anlamına gelir:
(a) 50 °C'de buhar basıncı 300kPa'dan (3 bar) büyük olan veya
(b) 101,3 kPa standart basınçta 20 °C'de tamamen gaz halde olan.
"Gaz içeren küçük kap (gaz kartuşu)" metalden yapılan kaplar için en fazla 1000 ml ve sentetik malzeme ya
da camdan yapılan kaplar için en fazla 500 ml su kapasitesine sahip, basınç altında gaz ya da gaz karışımı
içeren tekrar doldurulamayan kap anlamına gelir. Bir valf ile donatılmış olabilir.
"Gaz kartuşu", bkz. "Gaz içeren küçük kap";
"Geçirmez ambalaj" taşıma sırasında oluşmuş ince katı maddeler dahil, kuru içeriğin dökülmesine izin
vermeyen bir ambalaj anlamına gelir;
"Geri dönüştürülmüş plastik malzeme" yeni ambalajlar yapmak üzere temizlenmiş ve işlenmeye
hazırlanmış olan kullanmış endüstriyel ambalajlardan geri kazanılmış malzeme anlamına gelir;
"GHS" ST/SG/AC.1030/Rev6 sayılı doküman olarak Birleşmiş Milletler'ce yayımlanmış Kimyasalların
Sınıflandırılması ve Etiketlenmesi için Küresel Uyumlaştırma Sistemi'nin (Globally Harmonized System of
Classification and Labelling of Chemicals) altıncı düzeltilmiş baskısı anlamına gelir;
"Gönderen" kendi adına veya bir üçüncü şahıs adına tehlikeli malları gönderen işletme anlamına gelir.
Taşıma işlemi bir taşıma sözleşmesi altında yürütülüyorsa, gönderen taşıma sözleşmesine göre gönderendir;
"Gövde" (kompozit IBC'ler dışındaki tüm IBC kategorileri için) delikleri ve kapakları olan, ama servis
donanımı içermeyen uygun kap anlamına gelir;
"Gövde" (tanklar için), girişleri ve kapakları dahil olmak üzere tankın, taşınması amaçlanan maddeyi tutan
kısmını ifade eder, fakat servis donanımı ya da dış yapısal donanımı içermez;
NOT: Portatif tanklar için bkz. Bölüm 6.7.
"Gövde kapasitesi veya gövde bölmesi" tanklar için, metre küp ve litre olarak ifade edilen gövdenin veya
gövde bölmesinin toplam iç hacmi anlamına gelir. Şeklinden veya yapısından ötürü gövdeyi veya gövde
bölmesini tamamen doldurmak mümkün değilse, bu azaltılmış kapasite, doldurma derecesini saptamak ve
tankı işaretlemek için kullanılır.
H
"Hayvansal malzeme" hayvan leşleri, hayvan vücudu parçaları veya hayvansal gıdalar anlamına gelir;
"Hesaplama basıncı", taşınan maddenin yol açabileceği tehlike derecesine göre, çalışma basıncını az ya da
çok aşan, asgari olarak test basıncına eşit teorik basıncı ifade eder. Her türlü dış veya iç destek cihazından
bağımsız olarak, sadece gövdenin duvar kalınlığını belirlemek için kullanılır (ayrıca bkz. "Boşaltma
basıncı", "Dolum basıncı", "Azami çalışma basıncı (gösterge basıncı)" ve "Test basıncı");
NOT: Portatif tanklar için bkz. Bölüm 6.7.
"Hizmet ömrü", kompozit silindirler ve tüpler için, silindir veya tüpün hizmette kalmasına müsaade edilen
süreyi ifade eder;
I
"IAEA" Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA) (International Atomic Energy Agency), (IAEA, P.O.
Box 100 - A - 1400 Vienna) anlamına gelir;
"IBC" bkz. "Orta boy dökme yük konteyneri" (IBC);
"ICAO" Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (International Civil Aviation Organization) (ICAO, 999
University Street, Montreal, Quebec H3C 5H7, Canada) anlamına gelir;
"ICAO Teknik Şartnamesi" Tehlikeli malların Havayoluyla Emniyetli Taşınması için Teknik Şartname
anlamına gelir ve Montreal'de Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (International Civil Aviation
Organization (ICAO)) tarafından yayımlanmış olan, Uluslararası Sivil Havacılığa dair Chicago
Anlaşmasının 18'inci Ekini tamamlar (Chicago 1944);
"IMDG Kodu" 1974'te Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) tarafından Londra'da yayınlanan, Denizde
Can Emniyeti Uluslararası Sözleşmesi'nin (SOLAS Sözleşmesi) Bölüm VII, Kısım A'nın yerine getirilmesi
için, Uluslararası Denizcilik Tehlikeli Yükler Kodu'nu ifade eder;
"IMO" Uluslararası Denizcilik Örgütü (International MaritimeOrganization) (IMO, 4 Albert Embankment,
London SE1, 7SR, United Kingdom) anlamına gelir;
"ISO" (standardı) Uluslararası Standardizasyon Birliği (International Organization for Standardization)
(ISO - 1, rue de Varembe. CH-1204 Geneva 20) tarafından yayımlanan uluslararası standart anlamına gelir;
İ
"İç ambalaj" taşıma için bir dış ambalajın gerekli olduğu ambalaj anlamına gelir;
"İç kap" muhafaza işlevini gerçekleştirebilmesi için bir dış ambalaja gereksinim duyan bir kap anlamına
gelir;
"İnce metal ambalaj" dairesel, eliptik, dikdörtgen veya çokgen kesite sahip (ve konik yapıda) ve sivri
boğazlı ve metalden yapılmış kova şeklinde ambalajı ifade eder. 0,5 mm'den az duvar kalınlığına sahip
(örneğin teneke levha), düz ya da tümsek tabanlı ve bir veya birden fazla delikli, varil ve bidon
tanımlarından farklı ambalajlardır;
"İşletme" kâr amacı gütsün veya gütmesin her türlü gerçek kişiyi, kar amacı gütsün veya gütmesin, tüzel
kişiliği olmayan her türlü birlik veya kişi grubunu veya kendi başına tüzel kişiliği olan veya tüzel kişiliğe
sahip bir makama bağımlı olan resmi kurumu ifade eder;
"İzin verilen azami brüt kütle" aşağıdaki anlamlara gelir:
(a) (IBC'ler için) azami net kütle ile birlikte IBC'nin ve her türlü yardımcı ya da yapısal donanımın
kütlesini ifade eder;
(b) (Tanklar için) tankın darası ve taşıma için izin verilmiş en ağır yükü ifade eder;
NOT: Portatif tanklar için bkz. Bölüm 6.7.
K
"Kalite güvence" ADR'deki güvenlik talimatlarının uygulamada yerine getirildiği güvencesini vermeyi
amaçlamış herhangi bir kuruluş ya da kurumun uyguladığı sistematik kontrol ve muayene inceleme
programıdır;
"Kap" (Sınıf 1) iç ya da ara ambalajda kullanılan herhangi bir kapama yöntemi içeren, kutular, şişeler,
tenekeler, variller, kavanoz ve tüpleri içerir;
"Kap" herhangi bir kapama yöntemi içeren, maddeleri veya nesneleri içine taşımak ve tutmak için
kullanılan bir muhafaza kabı anlamına gelir. Bu tanım gövdeleri kapsamaz (ayrıca bkz. "Kriyojenik kap",
"İç kap", "Basınçlı kap", "Sert iç kap" ve "Gaz kartuşu");
"Kapalı dökme yük konteyneri", bkz. "Dökme yük konteyneri";
"Kapalı konteyner", bkz. "Konteyner";
"Kapalı araç" kapanabilir bir gövdeye sahip araç anlamına gelir;
"Kapak" bir kaptaki açıklığı kapatabilen cihaz anlamına gelir;
"Kargo taşıma ünitesi" bir araç, vagon, konteyner, tank konteyner, portatif tank veya MEGC anlamına
gelir;
"Katı" aşağıdaki anlamlara gelir:
(a) 101,3 kPa basınçta erime noktası veya ilk erime noktası 20 °C'den yüksek olan bir maddedir
veya
(b) ASTM D 4359-90 test yöntemine göre sıvı olmayan veya 2.3.4'te belirtilen akışkanlığı
belirlemek için yapılan teste (penetrometre testi) ilişkin kriterlere göre macunsu bir maddedir;
"Kendiliğinden hızlanan bozunma sıcaklığı" (SADT) taşıma sırasında ambalajlardaki maddelerde
kendiliğinden hızlanan bozunmanın görülebileceği en düşük sıcaklık anlamına gelir. SADT'yi saptamaya ve
saklama sırasında ısıtmanın etkilerine ilişkin hükümler Testler ve Kriterler Elkitabı, Kısım II'de yer alır;
"Kendiliğinden hızlanan polimerleşme sıcaklığı (SAPT), taşımaya verilen ambalaj, IBC veya tank içindeki
madde ile polimerleşmenin görülebileceği en düşük sıcaklık anlamına gelir. SAPT, Testler ve Kriterler
Elkitabı, Kısım II, başlık 28 uyarınca kendiliğinden tepkimeye giren maddelerde kendiliğinden hızlanan
bozunma sıcaklığını belirlemek için uygulanan test prosedürüne göre belirlenir.
"Kombine ambalaj" 4.1.1.5'e uygun olan bir dış ambalaj içinde, taşıma amacıyla ambalajlanmış bir veya
birden çok iç ambalaj kombinasyonu anlamına gelir;
NOT: Kombine ambalajlar için kullanılan "iç ambalaj" terimi, kompozit ambalajlar için kullanılan "iç
kap" terimiyle karıştırılmamalıdır.
"Kompozit ambalaj", iç kap ve dış ambalaj bütün bir ambalaj oluşturacak şekilde hazırlanan bir dış ambalaj
ve iç kaptan oluşan ambalaj anlamına gelir. Birleştirildiğinde, tek bütün bir birim ortaya çıkar; bu şekilde
doldurulur, saklanır, taşınır ve boşaltılır;
NOT: Kompozit ambalajlar için kullanılan "iç kap" terimi, kombine ambalajlar için kullanılan "iç
ambalaj" terimiyle karıştırılmamalıdır. Örneğin; bir 6HA1 kompozit ambalajın (plastik malzeme) iç kısmı,
normalde dış ambalaj olmadan saklama işlevi görmek üzere tasarlanmadığı için bir iç kaptır ve bu nedenle
bir iç ambalaj değildir.
Bir malzeme "kompozit ambalaj" teriminden sonra parantez içerisinde ifade ediliyorsa iç kaba atıfta
bulunur.
"Konteyner" aşağıdaki özelliklere sahip, bir taşıma donanımı (lift van veya benzeri yapı) anlamına gelir:
- dayanıklı yapıdadır ve dolayısıyla mükerrer kullanıma uygundur;
- Yükü bozmadan, bir veya birden çok nakil vasıtası ile mal taşımak için özel tasarlanmıştır;
- Özellikle bir nakil vasıtasından diğerine aktarılırken, hazır istiflemesine ve elleçlemesine izin veren
cihazlarla donatılmıştır;
- Doldurması ve boşaltması kolay tasarıma sahiptir;
- Radyoaktif malzemelerin taşımasında kullanılan konteynerler hariç en az 1m3 iç hacme sahiptir.
Ayrıca:
"Küçük konteyner" iç hacmi 3 m3'ten fazla olmayan bir konteyneri ifade eder;
"Büyük konteyner" şu anlamlara gelir:
(a) Küçük konteyner tanımına uymayan konteyner;
(b) CSC ile ilgili olarak konteynerin dört dış alt köşesinin çevrelediği alan;
(i) en az 14 m2 (150 fit kare) veya
(ii) eğer üst köşe bağlantıları monte edilmiş ise, en az 7 m2'dir (75 fit kare);
"Kapalı konteyner" sert tavana, sert yan duvarlara, sert uç duvarlara ve tabana sahip tamamen
kapalı konteyner anlamına gelir. Terim, taşıma sırasında kapatılabilir üstü açık konteynerleri de
kapsar;
"Açık konteyner" üstü açık konteyner veya platform tabanlı konteyner anlamına gelir;
"Örtülü konteyner" yüklenen malları korumak için branda ile örtülen açık konteyner anlamına
gelir;
"Takas gövdesi" EN 283:1991 uyarınca aşağıdaki özelliklere sahip bir konteynerdir:
- Mekanik mukavemet açısından, sadece bir vagon, bir kara taşıtı veya ro-ro gemisinde
taşınmak için tasarlanmış olan;
- İstiflenemez;
- taşıt donanımı vasıtasıyla ve kendi destekleriyle araçtan ayrılabilir ve yeniden
yüklenebilir.
NOT: "Konteyner" terimi geleneksel ambalajları, IBC'leri, tank konteynerleri veya araçları kapsamaz.
Ancak, bir konteyner radyoaktif malzemelerin taşınmasında ambalaj olarak kullanılabilir.
"Kontrol sıcaklığı" organik peroksitlerin veya kendiliğinden tepkimeye giren maddelerin güvenli bir
biçimde taşınabildiği en yüksek sıcaklık anlamına gelir;
"Korumalı IBC" (metal IBC'ler için) darbeye karşı ek koruması olan IBC anlamına gelir. Koruma, örneğin,
çok katmanlı (sandviç) veya çift duvarlı bir yapı veya metal çit örgü kaplamalı bir çerçeve ile sağlanır;
"Kritik sıcaklık" aşıldığı takdirde maddenin sıvı halde kalamadığı sıcaklık derecesini ifade eder;
"Kriyojenik kap" su kapasitesi 1000 litreyi aşmayan, soğutulmuş sıvılaştırılmış gazlar için taşınabilir, ısı
yalıtımlı, basınçlı bir kabı ifade eder (ayrıca bkz. "Açık kriyojenik kap");
"Kritiklik güvenlik indeksi (CSI)", bölünebilir madde içeren ambalaj, üst ambalaj veya konteynere tahsis
edilen, radyoaktif malzemelerin taşınmasında, bölünebilir madde içeren ambalajların, üst ambalajların veya
konteynerlerin toplanmasını kontrol etmek amacıyla tahsis edilen bir sayıyı ifade eder;
"Kurtarma ambalajı" zarar görmüş, hasarlı, sızdıran veya uygun olmayan tehlikeli mal ambalajlarının veya
saçılmış veya sızıntı yapmış tehlikeli malların kurtarma veya bertaraf amaçlı taşınmak üzere
yerleştirildikleri özel bir ambalajı ifade eder;
"Kutu" metal, ahşap, kontrplak, yeniden yapılandırılmış ahşap, mukavva, plastik veya başka bir uygun
malzemeden yapılmış tamamen dikdörtgen veya çokgen yüzeye sahip ambalajı ifade eder. Tutma veya
açma kolaylığı veya sınıflandırma şartlarının karşılanması amacıyla yapılmış olan küçük deliklere, taşımada
ambalajın bütünlüğünü bozmadığı sürece, izin verilir;
"Küçük konteyner", bkz. Konteyner
M
"Makara" (Sınıf 1) merkezinde bir mil içeren ve milin uçlarında yan duvarlar da olabilen, plastik, ahşap,
mukavva, metal veya başka bir uygun maddeden yapılma bir aygıtı ifade eder. Nesneler ve maddeler mile
sarılabilir ve yan duvarlarca tutulabilir;
"Metal hidrit depolama sistemi" yalnızca hidrojenin taşınması için kullanılan bir kap, metal hidrit, basınç
tahliye cihazı, kapatma valfi, servis donanımı ve iç bileşenleri ihtiva eden tam bir hidrojen depolama
sistemi anlamına gelir;
"Metal IBC" uygun servis ve yapısal donanımla birlikte olan metal bir gövde anlamına gelir;
"Mobil patlayıcı üretim birimi" (MEMU) patlayıcı olmayan tehlikeli maddelerden patlayıcı üretmek veya
bu maddelere patlayıcı yüklemek için kullanılan bir birim veya bu türden bir birimin takıldığı araç anlamına
gelir. Birim, pompaların ve ilgili donanımların yanı sıra çeşitli tanklar, dökme yük konteynerleri ve proses
donanımından oluşur. MEMU'da, ambalajlı patlayıcılar için özel bölmeler bulunabilir;
NOT: MEMU tanımı "patlayıcı üretmek ve patlayıcı yüklemek" ifadesini içermesine rağmen, MEMU'ların
zorunlulukları yalnızca taşıma ile ilgilidir ve patlayıcıların üretimi veya patlayıcı yüklemesi ile ilgili
değildir.
"MEGC", bkz. "Çok elemanlı gaz konteyneri";
"MEMU", bkz. "Mobil patlayıcı üretim birimleri";
"Muayene kurumu" yetkili makam tarafından onaylanmış bağımsız bir muayene ve test kurumu anlamına
gelir;
"Muhafaza sistemi" Radyoaktif malzemelerinin taşınması için, taşıma sırasında radyoaktif malzemeyi
korumak amacıyla tasarımcı tarafından belirlenen ambalaj bileşenlerinin bir araya getirilmesi anlamına
gelir;
"Mukavva IBC" gerekliyse, bir iç astarı olan (ama iç ambalajı bulunmayan) ve uygun servis ve yapısal
donanıma sahip, ayrı birer üst ve alt kapağı olan veya olmayan bir mukavva gövde anlamına gelir;
"Münhasır kullanım (yüke özel taşıma)" radyoaktif malzeme kapsamındaki malzemelerinin taşınması için,
bir aracın veya büyük bir konteynerin tüm ilk, ara ve son yükleme ve boşaltma işlemlerinin, ADR'de
belirtildiği şekliyle gönderen veya alıcının talimatlarına uygun olarak tek bir gönderen tarafından
münhasıran kullanımı anlamına gelir;
N
"Net patlayıcı kütlesi (NEM)" ambalajlar veya kaplamalar vb. olmadan patlayıcı maddelerin toplam kütlesi.
(Net patlayıcı miktarı (NEQ), net patlayıcı içerikleri (NEC), net patlayıcı ağırlığı (NEW) veya patlayıcı
içeriklerin net kütlesi aynı anlamı vermek üzere sıklıkla kullanılır.
"Nötron radyasyon dedektörü", nötron radyasyonunu tespit eden cihaz anlamına gelir. Bu tip bir cihazda
nötron radyasyonunu ölçülebilir bir elektrik sinyaline dönüştüren sızdırmaz kapalı elektron tüp
transdüserine gaz konulabilir.
O
"Onay"
Çok taraflı onay, radyoaktif malzemelerin taşınması için, tasarım veya sevkiyatın yapıldığı menşe ülkenin
ve sevkiyatın varacağı veya içinden geçeceği ülkenin ilgili yetkili makamı tarafından verilen onay anlamına
gelir;
Tek taraflı onay, radyoaktif malzemelerin taşınması için, yalnızca tasarımın yapıldığı menşe ülkenin yetkili
makamı tarafından verilmesi gereken tasarım onayı anlamına gelir. Menşe ülke ADR'ye Taraf Ülke değilse,
onay için bir ADR Taraf ülkesinin yetkili makamı tarafından doğrulama gerekir (bkz. 6.4.22.8);
"Orta boy dökme yük konteyneri (IBC)" Bölüm 6.1'de belirtilenler dışında, aşağıdaki özelliklere sahip olan,
sert veya esnek bir portatif ambalaj anlamına gelir:
(a) Kapasitesi aşağıdaki gibidir:
(i) ambalajlama grubu II ve III'e ait katılar ve sıvılar için en fazla 3 m3;
(ii) esnek, sert plastik, kompozit, mukavva veya ahşap IBC'lerde ambalajlandığında,
ambalajlama grubu I'e ait katı maddeler için en fazla 1,5 m3;
(iii) metal IBC'lerde ambalajlandığında, ambalajlama grubu I'e ait katı maddeler için en
fazla 3 m3;
(iv) Sınıf 7'ye ait radyoaktif malzemeler için en fazla 3 m3;
(b) Mekanik elleçleme için tasarlanmıştır;
(c) Bölüm 6.5'teki testlerle belirlenen, elleçleme ve taşıma sırasında oluşan gerilmelere
dayanıklıdır;
(ayrıca bkz. "Plastik iç kaplı kompozit IBC", "Mukavva IBC", "Esnek IBC", "Metal IBC", "Sert plastik IBC"
ve "Ahşap IBC").
NOT 1: Bölüm 6.7 veya 6.8 zorunluluklarına uyan, portatif tank veya tank konteynerler, orta boy dökme
yük konteynerleri (IBC'ler) olarak sayılmaz.
NOT 2: Bölüm 6.5 zorunluluklarına uyan orta boy dökme yük konteynerleri (IBC'ler), ADR amaçlarına
uygun konteynerler olarak sayılmaz.
"Yeniden üretilmiş IBC" metal, sert plastik veya kompozit IBC anlamına gelmekte olup şu şekillerde
üretilmiştir:
(a) UN tipi olmayandan UN tipi olarak üretilmiş veya
(b) Bir UN tasarım tipinden bir başka UN tasarım tipine dönüştürülmüş.
Yeniden üretilmiş IBC'ler, ADR'nin aynı tip yeni IBC'ler için geçerli olan zorunluluklarına bağlıdır (bkz.
6.5.6.1.1 tasarım tipi tanımı);
"Onarılmış IBC" bir darbe sonucu veya başka bir nedenle (örneğin korozyon, kırılganlık veya tasarım tipine
oranla mukavemetin azalmasına ilişkin diğer belirtiler) tasarım tipine uyacak ve tasarım tipi testlerine
dayanacak şekilde yenilenen metal, sert plastik veya kompozit IBC anlamına gelir. ADR açısından,
kompozit IBC'nin sert iç kabının aynı üreticinin özgün tasarım tipine uyan bir kapla değiştirilmesi onarım
olarak kabul edilir. Buna karşın, sert IBC'lerin düzenli bakımı onarım olarak kabul edilmez. Sert plastik
IBC'lerin ve kompozit IBC'lerin iç kaplarının gövdeleri onarılamaz. Esnek IBC'ler, yetkili makam
tarafından onaylanmadıkça, onarılamaz;
"Onarılmış IBC", bkz. "Orta Boy Dökme Yük Konteyneri (IBC)";
Ö
"Örtülü dökme yük konteyneri", bkz. "Dökme yük konteyneri";
"Örtülü konteyner", bkz. "Konteyner";
"Örtülü araç" yükü korumak için bir branda ile örtülen açık aracı ifade eder;
P
"Parlama noktası" bir sıvının buharının havayla birlikte alevlenebilir bir karışım oluşturduğu en düşük
sıcaklık anlamına gelir;
"Plastik iç kaplı kompozit IBC" herhangi bir servis veya yapısal donanımıyla birlikte, plastik bir iç kaplı ve
katı bir dış kasadan oluşan yapısal bir donanım içeren IBC anlamına gelir. İç kap ve dış kasa
birleştirildiğinde, tek parça oluşturan ve tek parça olarak kullanılan, doldurulan, saklanan, taşınan veya
boşaltılan yekpare bir yapıda birleştirilmiştir;
NOT: "Plastikler malzemeler", kompozit IBC'lerin iç kapları ile birlikte kullanıldıklarında, kauçuk gibi
diğer polimer maddeleri de kapsar.
"Portatif tank", 2.2.2.1.1'de belirtildiği üzere gazların taşınmasında kullanıldığında, Bölüm 3.2 Tablo A
Sütun (10)'daki portatif tank talimatında (T-Kodu) belirtilen ve IMDG Kodu'ndaki veya Bölüm 6.7'deki
tanımlara göre en fazla 450 litreden kapasiteye sahip çok modlu bir tank anlamına gelir;
"Portatif tank işletmecisi", bkz. "Tank konteyner / portatif tank işletmecisi";
R
"Radyasyon tespit sistemi" bileşenler olarak radyasyon detektörleri içeren bir aparat anlamına gelir;
"Radyasyon seviyesi", radyoaktif malzemelerin taşıması için, her saat başına milisievert veya mikrosievert
cinsinden ifade edilmiş doz oranı karşılığı anlamına gelir;
"Radyoaktif içerik" Radyoaktif malzemelerin taşıması için, ambalaj içerisindeki radyoaktif malzeme ile
birlikte her türlü kirlenmiş veya radyoaktif ışımaya maruz kalmış katı, sıvı ve gaz anlamına gelir;
"Referans çelik" çekme mukavemeti 370 N/mm2 olan ve kopma uzaması %27 olan çelik anlamına gelir;
"RID" Tehlikeli Malların Demiryolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Düzenlemeler (COTIF'in C Eki)
anlamına gelir;
S
"Sabit tank" bir araca kalıcı olarak eklenmiş (sonrasında araç, tanker olarak anılır) veya böyle bir aracın
şasisinin gerekli bir parçası olup, 1000 litreden fazla kapasiteye sahip tank anlamına gelir;
"Saklama sistemi" kritik güvenliği korumak amacıyla tasarımcı tarafından belirlenen ve yetkili makam
tarafından onaylanan bölünebilir maddenin ve ambalaj bileşenlerinin bir araya getirilmesini ifade eder.
"Sandık" bütünlüklü bir yüzeyi olmayan dış ambalaj anlamına gelir;
"SADT" bkz. "Kendiliğinden hızlanan bozunma sıcaklığı";
"SAPT" , bakınız "Kendiliğinden hızlanan polimerleşme sıcaklığı";
"Sert IBC'lerin düzenli bakımı", aşağıda sayılanlar gibi, metal, sert plastik veya kompozit IBC'lerin
üzerindeki rutin işlem anlamına gelir;
(a) Temizlik;
(b) IBC'nin sızdırmazlığının doğrulanması şartıyla, gövde kapaklarının veya orijinal üreticinin
teknik şartnamesine uyan servis donanımının çıkarılması, tekrar takılması veya değiştirilmesi
(ilgili contalar da dahil) veya
(c) IBC'nin muhafaza işlevini engellemediği sürece, doğrudan tehlikeli malların muhafazasını veya
boşaltma basıncı koruma işlevini sağlamayan yapısal donanımın, tasarım tipine göre uygun
şekilde yenilenmesi (örnek: ayakların veya kaldırma donanımlarının düzeltilmesi).
"Sert iç kap" (kompozit IBC'ler için) dış kasanın yardımı olmadan, boş ve kapakları açık iken genel
biçimini koruyan bir kap anlamına gelir. "Sert" olmayan herhangi bir iç kap "esnek" sayılır;
"Sert plastik IBC" uygun servis donanımı ile birlikte yapısal donanıma sahip olabilen sert plastikten bir
gövde anlamına gelir;
"Sert IBC'lerin düzenli bakımı", bkz. "Orta Boy Dökme Yük Konteyneri (IBC)";
"Servis donanımı" aşağıdaki anlamlara gelir:
(a) Tank için doldurma ve boşaltma, havalandırma, emniyet, ısıtma, ısı yalıtımı ve ek cihazlar ile
ölçüm aletleri;
(b) Tüplü gaz tankeri veya bir MEGC elemanı için manifold dahil doldurma ve boşaltma cihazları,
güvenlik cihazları ve ölçüm cihazları;
(c) Bir IBC için doldurma ve boşaltma cihazları ve herhangi bir basınç tahliye veya havalandırma,
emniyet, ısıtma ve ısı yalıtımı cihazları ve ölçüm aletleri;
NOT: Portatif tanklar için bkz. Bölüm 6.7.
"Sevkiyat", gönderen tarafından taşımaya verilen, herhangi bir ambalajı, ambalajları veya tehlikeli mal
yükünü ifade eder;
"Sıkıştırılmış Doğal Gaz (CNG) " UN No. 1971'e tahsis edilen, yüksek metan içeriğine sahip doğal gazdan
oluşan sıkıştırılmış gazı ifade eder;
"Sıvı" 50 °C'de 300 kPa'dan (3 bar) fazla buhar basıncı olmayan ve 20 °C ve 101,3 kPa'da tamamıyla gaz
halinde olmayan madde anlamına gelir ve
(a) 101,3 kPa basınçta 20 °C veya daha düşük erime noktası veya ilk erime noktasına sahiptir
(b) ASTM D 4359-90 test yöntemine göre sıvıdır veya
(c) 2.3.4'te tanımlanan akışkanlığı belirleme testi (penetrometre testi) kriterlerine göre macun
kıvamında değildir;
NOT: "Sıvı halde taşıma" tank zorunlulukları bakımından aşağıdaki anlama gelir:
- Yukarıdaki tanıma uygun sıvıların taşınması veya
- Katıların erimiş halde taşımaya verilmesi.
"Sıvılaştırılmış Doğal Gaz (LNG) " UN No. 1972'ye tahsis edilen, yüksek metan içeriğine sahip doğal
gazdan oluşan soğutularak sıvılaştırılmış gazı ifade eder;
"Sıvılaştırılmış Petrol Gaz (LPG)" düşük basınçlı sıvılaştırılmış gaz anlamına gelir. Bu gaz sadece UN No
1011, 1075, 1965, 1969 veya 1978 olarak sınıflandırılan bir veya daha fazla düşük hidrokarbondan oluşur
ve esas olarak büten, bütan, bütan izomerleri, propan ve propen ve eser miktarda diğer hidrokarbon gazları
içerir.
NOT 1: Diğer UN No.larında sınıflandırılan alevlenebilir gazlar LPG olarak kabul edilmezler.
NOT 2: UN No. 1075 için 2F altındaki Not 2'ye ve UN No. 1965 için, 2.2.2.3'teki sıvılaştırılmış gazlar
tablosuna bakınız.
"Sızdırmazlık testi" bir tank, ambalaj veya IBC ve donanımın ve kapama araçlarının sızdırmazlığının
belirlenmesinde kullanılan test anlamına gelir;
NOT: Portatif tanklar için bkz. Bölüm 6.7.
"Sızdırmaz kapalı tank" hesaplanmış basıncı en az 4 bar olan sıvı maddeleri taşımak veya hesaplama
basıncı göz önünde bulundurmaksızın katı maddeleri (toz veya granül halde) taşımak amacıyla kullanılan,
açık yerleri sızdırmaz bir biçimde kapalı ve aşağıdaki özelliklere sahip tank anlamına gelir;
- Emniyet valfleri, patlama diskleri, benzer emniyet cihazları veya vakum valfleri ile
donatılmamış veya
- Emniyet valfleri, patlama diskleri veya benzer güvenlik aygıtları ile donatılmamış ancak
6.8.2.2.3 zorunlulukları uyarınca vakum valfleri ile donatılmış veya
- 6.8.2.2.10 uyarınca patlama diskinden sonra emniyet valfleri ile donatılmış ancak vakum
valfleri ile donatılmamış veya
- 6.8.2.2.10 uyarınca patlama diskinden sonra emniyet valfleri ile donatılmış ve 6.8.2.2.3
zorunlulukları uyarınca vakum valfleri ile donatılmış;
"Silindir" su kapasitesi 150 litreyi geçmeyen taşınabilir basınçlı kap anlamına gelir (ayrıca bkz. "Silindir
demetleri");
"Silindir demeti" birbirlerine iliştirilmiş, bir manifoldla birbirine tutturulmuş ve tek bir parça olarak taşınan
silindir anlamına gelir. Toplam su kapasitesi, 1000 litreyle sınırlı Sınıf 2 (2.2.2.1.3'e göre T harfi ile
başlayan gruplar) zehirli gazlarının taşınması amaçlanmamışsa, 3000 litreyi geçemez;
"Sökülebilir tank", sabit tank dışındaki, portatif tank, tank konteyner veya bir tüplü gaz tankerinin bir
parçası veya kapasitesi 450 litreden çok olan bir MEGC anlamına gelir ve yükün parçalara ayrılmadan
taşınmasına yönelik tasarlanmamış olan ve genellikle, sadece boş iken elleçlenebilen bir tanktır;
T
"Tabla" (Sınıf 1) iç, ara veya dış ambalaja yerleştirilen ve ambalaja sıkıca geçmiş haldeki, metal, plastik,
mukavva veya başka bir uygun maddeden mamul bir tabakayı ifade eder. Tablanın yüzeyi, ambalaj veya
nesnelerin yerleşmesini, güvenli bir şekilde tutulmasını ve birbirlerinden ayrı tutulmasını sağlayacak
biçimde şekillendirilmiş olabilir;
"Tahta fıçı" halkalarla tutturulmuş çıta ve kapaklardan oluşan, kenarları bombeli, yuvarlak kesitli, ahşaptan
yapılmış ambalaj anlamına gelir;
"Takas gövdesi", bkz. "Konteyner";
"Tam yük" tek bir gönderene ait, taşınması için bir araç veya büyük bir konteynerin tamamı tahsis edilen ve
tüm yükleme ve indirme işlemleri gönderen veya alıcı tarafının talimatlarına uygun olarak yapılan yük
anlamına gelir;
NOT: Radyoaktif malzeme için karşılık gelen terim "münhasır kullanım (yüke özel taşıma)" dır.
"Tank" yardımcı ve yapısal donanımla birlikte bir gövde anlamına gelir. Tek başına kullanıldığında tank
terimi bu bölümde tanımlandığı gibi tüplü gaz tankerlerinin veya MEGC'lerin elemanlarını oluşturan
tanklar dahil, bir tank konteyner, portatif tank, sökülebilir tank veya sabit tank anlamındadır (ayrıca bkz.
"Sökülebilir tank", "Sabit tank", "Portatif tank" ve "Çok elemanlı gaz konteyneri");
NOT: Portatif tanklar için bkz. 6.7.4.1.
"Tank konteyner" bir konteynerin tanımını karşılayan ve bir gövde ve donanım elemanları içeren bir taşıma
donanım anlamına gelir. Buna tank konteynerin hareketini önemli bir değişiklik olmadan kolaylaştıran
donanım da dahildir. Bu tank konteynerler gaz, sıvı, toz veya granül maddelerinin taşınmasında kullanılır
ve 2.2.2.1.1'de belirtildiği üzere gazların taşınmasında kullanıldığında kapasiteleri 0,45 m3'ten (450 litre)
büyüktür;
NOT: Bölüm 6.5'in zorunluluklarını yerine getiren IBC'ler tank konteyner sayılmaz.
"Tank konteyner / portatif tank işletmecisi" tank konteyner / portatif tankın adına kaydedildiği işletme
anlamına gelir;
"Tank kaydı" 6.8.2.3, 6.8.2.4 ve 6.8.3.4'te atıfta bulunulan sertifikalar gibi tanklarla, tüplü gaz tankeriyle
veya MEGC ile ilgili tüm önemli bilgileri içeren bir dosya anlamına gelir;
"Tank takas gövdesi" bir tank konteyner olarak kabul edilir;
"Tanker" sıvı, gaz, toz veya granül maddeleri taşımak için yapılan ve bir veya birden çok tank içeren bir
araç anlamına gelir. Uygun araç veya içinde kullanılan çalışan aksamın birimlerine ek olarak, bir tanker bir
veya birden çok gövde, bunların donanımının elemanları ve bunları araca veya çalışan aksamın parçalarına
tutturmak için bağlantı elemanı içerir;
"Tasarım" radyoaktif malzemelerin taşınması bakımından 2.2.7.2.3.5 (f) de uyarınca muaf tutulan
bölünebilir malzemenin, özel hazırlanmış radyoaktif malzemenin, düşük oranda dağılabilir radyoaktif
malzemelerin, bunların tanımlanmasını sağlayan ambalaj veya ambalajlamanın tanımını ifade eder. Tanım;
şartnameyi, mühendislik çizimlerini, yönetmelik gerekliliklerine ve diğer ilgili belgelere uygunluğu
gösteren raporları içerebilir;
"Tasarım ömrü", kompozit silindirler ve tüpler için, silindir veya tüpün geçerli standarda uygun olarak
tasarlandığı ve onaylandığı maksimum ömrü (yıl olarak) ifade eder;
"Taşıma" taşıma koşullarının gerektirdiği duraklamalar ve trafik sebebiyle taşıma işleminden önce, taşıma
esnasında ve taşımadan sonra tehlikeli malların araçlarda, tanklarda ve konteynerlerde bulunduruldukları
zaman dahil, tehlikeli malların yer değiştirmesi anlamına gelir.
Bu tanım, taşıma türünün veya yönteminin değişimi (aktarma) sırasında tehlikeli malların geçici olarak
saklamasını ve depolamasını da kapsar. Bu, gönderim noktasını ve teslim alma noktasını gösteren taşıma
evrakının istek üzerine ibraz edilmesi ve yetkili makamlarca denetlenme durumu hariç, ara depolama
sırasında ambalajların ve tankların açılmaması şartıyla uygulanabilir;
"Taşıma aracı" karayolu veya demiryolu ile taşıma ile ilgili olarak araç veya vagon anlamına gelir;
"Taşıma indeksi (TI)" bir ambalaja, üst ambalaja veya konteynere veya ambalajsız LSA-I veya SCO-I'e
atanan, radyoaktif malzemelerin taşınması ile ilgili olarak, radyasyon maruziyetini kontrol etmek amacıyla
kullanılan sayıyı ifade eder;
"Taşıma ünitesi" römork takılmamış motorlu taşıtı veya motorlu taşıt ve römorktan oluşan kombinasyonu
ifade eder;
"Taşımacı" taşıma kontratı olsun ya da olmasın taşıma işlemini yürüten işletme anlamına gelir;
"Tehlikeli mallar" taşınması ADR tarafından yasaklanmış veya yalnızca burada öngörülen koşullar altında
taşınmasına izin verilmiş maddeler ve nesneler anlamına gelir;
"Tehlikeli tepkime" şu anlama gelir:
(a) Ciddi miktarda ısı açığa çıkarma veya yanma;
(b) Alevlenebilir, boğucu, yükseltgen veya zehirli gaz açığa çıkarma;
(c) Aşındırıcı maddelerin oluşumu;
(d) Kararsız maddelerin oluşumu veya
(e) Basınçta tehlikeli artış (sadece tanklar için);
"Teknik ad" tanınmış bir kimyasal ad, bazı durumlarda biyolojik bir ad veya güncel bilimsel ve teknik
elkitaplarında, dergilerde ve makalelerde kullanılan diğer bir ad anlamına gelir (bkz. 3.1.2.8.1.1);
"Testler ve Kriterler Elkitabı" Birleşmiş Milletler tarafından yayımlanan (ST/SG/AC.10/11/Rev.6),
Tehlikeli Malların Taşınması, Testler ve Kriterler El Kitabı hakkında Birleşmiş Milletler Önerileri'nin
altıncı düzeltilmiş baskısı anlamına gelir;
"Test basıncı" ilk veya düzenli inceleme için uygulanan basınç testi boyunca gerekli basınç anlamına gelir
(ayrıca bkz. "Hesaplama basıncı", "Boşaltma basıncı", "Dolum basıncı" ve "Azami çalışma basıncı
(gösterge basıncı)");
NOT: Portatif tanklar için bkz. Bölüm 6.7.
"Torba" kâğıt, plastik film, kumaş, dokumalı veya başka bir uygun maddeden yapılmış esnek ambalaj
anlamına gelir;
"Toplu kayıt" tanımlanmış bir madde veya nesne grubunun kaydı anlamına gelir (bkz.2.1.1.2, B, C ve D);
"Tutma aygıtı (Tutamak)" (esnek IBC'ler için) IBC'nin gövdesine tutturulmuş veya IBC'nin gövde
malzemesinin uzatılmasından oluşturulmuş herhangi bir askı, halka, göz veya herhangi bir çerçeve
anlamına gelir;
"Tutma süresi", ilk doldurma koşulunun belirlenmesinden, soğutularak sıvılaştırılmış gazların taşınmasında
kullanılan basınç sınırlandırma cihaz(lar)ının ayarlanmış en düşük basıncındaki ısı akışına dayalı olarak
basıncın yükselişine kadar geçen zaman anlamına gelir;
NOT: Portatif tanklar için bkz. 6.7.4.1.
"Tüp" (Sınıf 2) su kapasitesi 150 litreden çok ve 3000 litreden az olan, dikişsiz veya kompozit yapıda
taşınabilir bir basınçlı kap anlamına gelir;
"Tüplü gaz tankeri" birbirlerine manifoldlarla bağlı ve bu araca kalıcı olarak sabitlenmiş parçalar içeren bir
araç anlamına gelir. Şu sıralananlar tüplü gaz tankerinin parçalarındandır: Silindirler, tüpler, silindir
demetleri (çerçeveler de denir), basınçlı variller ve 2.2.2.1.1'de belirtildiği üzere gazların taşınmasına
yönelik 450 litreden fazla kapasitedeki tanklar;
U
"UIC" Uluslararası Demiryolları Birliği (International Union of Railways) (UIC, 16 rue Jean Rey, F-75015
Paris, France) anlamına gelir;
"UNECE" Birlemiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UN-ECE) (United Nations
EconomicCommissionfor Europe) (UNECE, Palaisdes Nations, 8-14 avenue de la Paix, CH-1211 Cenevre
10, İsviçre) anlamına gelir;
"UN Model Yönetmelikleri" Birleşmiş Milletlerce basılmış Tehlikeli Malların Taşınmasına İlişkin
Tavsiyeler'in gözden geçirilmiş on dokuzuncu baskısına eklenen Model Yönetmelikleri
(ST/SG/AC.10/1/Rev.19) anlamına gelir;
"UN numarası" madde veya nesnelerin UN Model Yönetmeliklerinden alınmış dört basamaklı tanımlama
numarası anlamına gelir;
"Uygunluk güvencesi" (radyoaktif malzemeler) ADR şartlarının fiilen yerine getirilmesini sağlamak
amacıyla bir yetkili kurumca uygulanan sistematik tedbirler programı anlamına gelir;
"Uygunluk değerlendirmesi" tip onayı, üretim gözetimi ve ilk muayene ve test ile ilgili olarak başlık 1.8.6
ve 1.8.7 hükümleri uyarınca ürünün uygunluğunu doğrulayan süreç anlamına gelir;
Ü
"Ülkeden geçen veya ülkeye" ifadesi, radyoaktif malzemelerinin taşınması için, sevkiyatın ulaşacağı veya
sevkiyat esnasında geçiş yapılan ülkeler anlamına gelir; ancak sevkiyatın havayolu ile yapıldığı durumlarda,
ülkelerde önceden planlanan bir durak olmaması kaydıyla, ülkeler "üzerinden" geçişi kapsamaz;
"Üst ambalaj" daha kolay elleçlenmesi ve istiflenmesi için tek bir birim oluşturacak şekilde birleştirilmiş
(radyo aktif malzeme söz konusu ise tek bir gönderen tarafından kullanılan) bir veya birden fazla ambalaj
içeren muhafazayı ifade eder;
Üst ambalaj örnekleri:
(a) Üzerine çeşitli ambalajların yerleştirildiği veya istiflendiği, plastik şerit, şrink veya streç film
veya diğer uygun yöntemlerle sabitlenmiş, palet gibi bir yükleme tablası veya
(b) Kutu veya sandık gibi bir dış koruyucu ambalaj;
V
"Vakumla çalışan atık tankı" öncelikle tehlikeli atıkların taşınmasında kullanılan ve Bölüm 6.10'da
belirtildiği gibi atıkların doldurma ve boşaltma işlemlerini kolaylaştırmak üzere özel yapısı ve/veya
donanımı olan sabit bir tank, sökülebilir tank, tank konteyner veya tank takas gövdesi anlamına gelir.
Bölüm 6.7 veya 6.8'in zorunluluklarını tamamen yerine getiren bir tank, vakumla çalışan atık tankı
sayılmaz.
"Vakum valfi" basınçla otomatik olarak aktif hale gelen, tankı kabul edilmez negatif iç basınçtan korumaya
yarayan yaylı bir cihazdır;
"Varil" uçları düz veya bombeli olan, metal, mukavva, plastik, kontrplak veya diğer uygun maddelerden
yapılmış silindirik ambalaj anlamına gelir. Bu tanım ayrıca diğer biçimleri de kapsar, örneğin yuvarlak,
sivri boyunlu ambalajlar ya da kova biçimli ambalajlar gibi. Bu tanım tahta fıçıları veya bidonları
kapsamaz;
Y
"Yakıt pili" yakıtın kimyasal enerjisini elektrik enerjisine, ısı ve tepkime ürünlerine dönüştüren
elektrokimyasal cihaz anlamına gelir;
"Yakıt pilli motor" güç donanımı olarak kullanılan, yakıt hücresi veya yakıt pili ile birlikte veya yakıt
pilinden ayrı bir yakıt kaynağı içeren ve işlevini yerine getirebilmesi için gerekli tüm aksamı kapsayan bir
düzenek anlamına gelir;
"Yanmalı ısıtıcı" aracın hareketini sağlayan motordan elde edilen ısıyı değil de doğrudan bir sıvı ya da gazı
kullanan aygıt anlamına gelir;
"Yapısal donanım" aşağıdaki anlamlara gelir:
(a) Bir tankerin tankları veya sökülebilir tank için, gövdenin harici veya dahili takviye, bağlama,
koruma veya sabitleme elemanlarını ifade eder;
(b) Bir tank konteynerin tankları için, gövdenin harici veya dahili takviye, bağlama, koruma veya
sabitleme elemanlarını ifade eder;
(c) Bir tüplü gaz tankerinin elemanları veya bir MEGC için, gövdenin veya kabın harici veya dahili
takviye, bağlama, koruma veya sabitleme elemanlarını ifade eder;
(d) Esnek IBC'ler dışındaki IBC'ler için, gövdenin takviye, bağlama, taşıma, koruma veya
sabitleme elemanlarını ifade eder (plastik iç kaplı kompozit IBC'ler için taban paleti dahil);
NOT: Portatif tanklar için bkz. Bölüm 6.7.
"Yenilenmiş ambalaj" özellikle şu anlama gelir:
(a) Aşağıdaki özelliklere sahip metal variller:
(i) orijinal yapım malzemelerine kadar temizlenmiş, tüm eski içeriği, iç ve dış
korozyonu, dış kaplama ve etiketleri çıkarılmış;
(ii) orijinal şekil ve sınırlarına getirilmiş, (varsa) kenarları güçlendirilmiş ve kapatılmış,
tüm entegre olmayan contaları değiştirilmiş;
(iii) temizlikten sonra, fakat boyamadan önce muayene edilmiş varillerdir; görünür
çukurlar, malzeme kalınlığında belirgin azalma, metal yorgunluğu, hasarlı diş veya
kapaklar ya da diğer önemli kusurlar bulunan ambalajlar reddedilir;
(b) Aşağıdaki özelliklere sahip plastik variller ve bidonlar:
(i) orijinal yapım malzemelerine kadar temizlenmiş, tüm eski içeriği, dış kaplama ve
etiketleri çıkarılmış;
(ii) tüm entegre olmayan contaları değiştirilmiş ve
(iii) temizlikten sonra, muayene edilmiş varil ve bidonlardır; yırtık, kırışıklık veya çatlak
gibi görünür kusurlar veya hasarlı diş veya kapaklar ya da diğer önemli kusurlar
bulunan ambalajlar reddedilir;
"Yetkili makam" yerel kanunlarca her ülkede her özel durum için atanmış makam, makamlar ya da bunlar
tarafından yetkilendirilen kurum veya kurumlar anlamına gelir;
"Yükleyen" aşağıdakileri gerçekleştiren herhangi bir işletme anlamına gelir:
(a) Ambalajlı tehlikeli malların, küçük konteynerlerin veya portatif tankların bir aracın veya
konteynerin içine veya üzerine yüklenmesi veya
(b) Konteynerin, dökme yük konteynerinin, MEGC'nin, tank konteynerin veya portatif tankın bir
aracın üzerine yüklenmesi.
"Yükleme" yükleyen tarafından, yükleyen tanımına uygun olarak yapılan tüm faaliyetleri ifade eder;
"Yeniden kullanılmış ambalaj" muayene edilerek performans testlerini geçmesini etkileyecek
bozukluklarının olmadığı anlaşılmış bir ambalaj anlamına gelir. Bu terim, ürünü gönderen tarafından
kontrol edilen taşıma zinciriyle taşınan ve aynı veya birbiriyle uyumlu benzer içeriklerle tekrar doldurulmuş
olanları kapsar;
"Yeniden kullanılmış büyük ambalaj" muayene edilerek performans testlerini geçmesini etkileyecek
bozukluklarının olmadığı anlaşılmış bir ambalaj anlamına gelir; bu terim, ürünü gönderen tarafından
kontrol edilen taşıma zinciriyle taşınan ve aynı veya birbiriyle uyumlu benzer içeriklerle tekrar doldurulmuş
olanları kapsar;
"Yeniden üretilmiş ambalaj" özellikle şu anlama gelir:
(a) Aşağıdaki özelliklere sahip metal variller:
(i) UN tipi olmayanlardan Bölüm 6.1 zorunluluklarını karşılayarak UN tipi olacakmış
gibi üretilmiş;
(ii) Bölüm 6.1 zorunluluklarını karşılayan bir UN tipinden başka bir UN tipine
dönüştürülen veya
(iii) Tümleşik yapısal parçaları değişime uğrayan (sabit (çıkarılamaz) kapaklar gibi);
(b) Aşağıdaki özelliklere sahip plastik variller:
(i) Bir UN tipinden başka bir UN tipine dönüştürülen (örneğin 1H1'den 1H2'ye) veya
(ii) Birleşik yapısal elemanlarında yenilenme geçiren.
Yeniden üretilmiş variller, aynı türden yeni varillere uygulanan Bölüm 6.1 koşullarına uymalıdır;
"Yeniden üretilmiş büyük ambalaj" aşağıdaki özelliklere sahip, metal veya sert plastik büyük ambalaj
anlamına gelir:
(a) UN tipi olmayandan UN tipi olarak üretilmiş veya
(b) Bir UN tasarım tipinden bir başka UN tasarım tipine dönüştürülmüş.
Yeniden üretilmiş büyük ambalajlar, ADR'nin aynı tip yeni büyük ambalajlar için de geçerli olan
zorunluluklarına tabidir (ayrıca bkz. 6.6.5.1.2 tasarım tipi tanımı);
"Yönetim Sistemi", Radyoaktif malzemenin taşınması için, politika ve hedefler oluşturulmasına ve hedeflere
verimli ve etkili bir şekilde ulaşılmasına yönelik birbiriyle ilişkili ya da birbiriyle etkileşimli unsurlar grubu
(sistem) anlamına gelir.
"Yumuşak çelik" asgari 360 N/mm2 ile 440 N/mm2 arası çekme mukavemetine sahip çelik anlamına gelir;
NOT: Portatif tanklar için bkz. Bölüm 6.7.
"Yüklenici", bkz. "İşletme";
Ölçüm birimleri
1.2.2.1 Aşağıdaki ölçüm birimleri a ADR için geçerlidir:
|
Ölçülen nicelik |
SI birimi b |
Kabul edilebilir alternatif birim |
Birimler arasındaki ilişki |
|
Uzunluk Alan Hacim |
m (metre) m2 (metrekare) m3 (metreküp) |
- - l c (litre) |
1 l = 10-3 m3 |
|
Zaman |
s (saniye) |
dak (dakika) |
1 dak = 60 s |
|
|
|
h (saat) |
1 h = 3600 s |
|
Kütle
Kütlesel yoğunluk (özkütle) |
kg (kilogram) kg/m3 |
d (gün) g (gram) t (ton) kg/l |
1 d = 86.400 s 1 g = 10-3 kg 1 t = 103 kg 1 kg/l = 103 kg/m3 |
|
Sıcaklık |
K (kelvin) |
°C (Celsius derece) |
0 °C = 273,15 K |
|
Sıcaklık farkı Kuvvet Basınç
Gerilim |
K (kelvin) N (newton) Pa (pascal)
N/m2 |
°C (Celsius derece) -
bar (bar) N/mm2 |
1 °C = 1 K 1 N = 1 kg.m/s2 1 Pa = 1 N/m2 1 bar = 105 Pa 1 N/mm2 = 1 MPa |
|
İş |
|
kWh (kilowatt saat) |
1 kWh = 3,6 MJ |
|
Enerji Isı Miktarı |
J (joule) |
eV (elektronvolt) |
1 J = 1 N.m = 1 W.s 1 eV = 0,1602 H 10-18 J |
|
Güç Kinematik viskozite Dinamik viskozite |
W (watt) m2/s Pa.s |
- mm2/s mPa.s |
1 W = 1 J/s = 1 N.m/s 1 mm2/s = 10-6 m2/s 1 mPa.s = 10-3Pa.s |
|
Aktivite |
Bq (becquerel) |
|
|
|
Doz eşdeğeri |
Sv (sievert) |
|
|
a Aşağıdaki yuvarlanmış rakamlar, şimdiye dek kullanılan birimlerin SI birimlerine dönüştürülmesi için geçerlidir.
|
Kuvvet 1 kg |
= |
9,807 N |
Gerilim 1 kg/mm2 = |
9,807 N/mm2 |
||
|
1N |
= |
0,102 kg |
1 N/mm2 = |
0,102 kg/mm-2 |
||
|
Basınç 1 Pa |
= |
1 N/m2 |
= 10-5 bar |
= 1,02 x 10-5 kg/cm2 = 0,75 x 10-2 torr |
||
|
1 bar |
= |
105 Pa |
= 1,02 kg/cm2 |
= 750 torr |
||
|
1 kg/cm2 |
= |
9,807 x 104 Pa |
= 0,9807 bar |
= 736 torr |
||
|
1 torr |
= |
1.33 x102 Pa |
= 1,33 x 10-3 bar |
= 1.36 x10-3 kg/cm2 |
||
|
Enerji, İş, Isı Miktarı |
||||||
|
1 J |
= |
1 N.m |
= |
0,278 x 10-6 kWh |
= |
0,102 kgm = 0,239 x 10-3kcal |
|
1 kWh |
= |
3.6 x106 J |
= |
367 x103kgm |
= |
860 kcal |
|
1 kgm |
= |
9,807 J |
= |
2.72 x10-6kWh |
= |
2.34 x10-3 kcal |
|
1 kcal |
= |
4.19 x103 J |
= |
1.16 x10-3 kWh |
= |
427 kgm |
|
Güç 1 W |
= |
0,102 kgm/s |
= |
0,86 kcal/h |
|
Kinematik viskozite 1 m2/s = 104 St (Stoke) |
|
1 kgm/s |
= |
9,807 W |
= |
8,43 kcal/h |
|
1 St = 10-4 m2/s |
|
1 kcal/h |
= |
1,16 W |
= |
0,119 kgm/s |
|
|
|
Dinamik viskozite |
||||||
1 Pa.s = 1 N.s/m2 = 10 P (poise) = 0,102 kg.s/m2
1 P = 0,1 Pa.s = 0,1 N.s/m2 = 1,02 x 10-2 kg.s/m2
1 kg.s/m2 = 9,807 Pa.s = 9,807 N.s/m2 = 98,07 P
b Uluslararası Birimler Sistemi (SI), Ağırlıklar ve Ölçümlere ilişkin Genel Konferansı'nda alınan kararların sonucudur (Adres: Pavillion de Bretuil, Pare de St. Cloud, F.92 310 Sevres).
c Eğer kullanılan daktilo "1" sayısı ile "l" harfi arasında ayırım yapamıyorsa, litre için "l "kısaltması yerine "L" sı kullanılabilir.
34
Bir birimin ondalık katları ve alt-katları, önek veya semboller kullanılarak oluşturulabilir. Bu önek veya semboller, birimin ismi veya sembolü önüne konduğunda aşağıdaki anlamları verir:
|
Faktör |
|
|
Önek |
Sembol |
|
1.000.000.000.000.000.000 |
= 1018 |
kentilyon |
exa |
E |
|
1.000.000.000.000.000 |
= 1015 |
katrilyon |
peta |
P |
|
1.000.000.000.000 |
= 1012 |
trilyon |
tera |
T |
|
1.000.000.000 |
= 109 |
milyar |
giga |
G |
|
1.000.000 |
= 106 |
milyon |
mega |
M |
|
1000 |
= 103 |
bin |
kilo |
k |
|
100 |
= 102 |
yüz |
hekto |
h |
|
10 |
= 101 |
on |
deka |
da |
|
0,1 |
= 10-1 |
onda bir |
desi |
d |
|
0,01 |
= 10-2 |
yüzde bir |
santi |
c |
|
0,001 |
= 10-3 |
binde bir |
mili |
m |
|
0,000.001 |
= 10-6 |
milyonda bir |
mikro |
µ |
|
0,000.000.001 |
= 10-9 |
milyarda bir |
nano |
n |
|
0,000.000.000.001 = 10-12 trilyonda bir |
pico |
p |
||
|
0,000.000.000.000.001 = 10-15 katrilyonda bir |
femto |
f |
||
|
0,000.000.000.000.000.001 = 10-18 kentilyonda bir |
atto |
a |
||
NOT: 109 = milyar Birleşmiş Milletlerin İngilizce kullanımıdır. 10-9 milyarda bir gösterimi de aynı şekildedir.
Özellikle aksi belirtilmedikçe, ADR'de "%" işareti şunları ifade eder:
(a) Katı veya sıvı karışımlarında ve çözeltilerde ve bir sıvı ile ıslatılmış katılarda da karışım, çözelti
veya ıslatılmış katının toplam kütlesine göre kütle yüzdesi;
(b) Sıkıştırılmış gaz karışımlarında, basınçla doldurulmuş ise gaz karışımının toplam hacminin
yüzdesi olarak belirtilen hacim oranı; eğer kütle olarak doldurulmuşsa karışımın toplam
kütlesinin yüzdesi olarak belirtilen kütle oranı;
(c) Sıvılaştırılmış gazlar ve çözünmüş gazların karışımında, karışımın toplam kütlesinin yüzdesi
olarak belirtilen kütle oranı.
Kaplara ilişkin her türlü basınç (test basıncı, iç basınç, emniyet valfi açma basıncı gibi) her zaman gösterge
basıncı olarak (atmosfer basıncının üzerindeki basınç) olarak belirtilir; bununla birlikte, maddelerin buhar
basınçları her zaman mutlak basınç olarak ifade edilir.
Başka bir sıcaklık belirtilmediği sürece, ADR'de kap doldurma derecesi belirtilmiş ise, bu her zaman
maddelerin 15 °C'deki referans sıcaklığıyla bağlantılıdır.
TEHLİKELİ MALLARIN TAŞIMACILIĞINDA YER ALAN KİŞİLERİN EĞİTİMİ
Kapsam ve uygulanabilirlik
Tehlikeli malların taşınması ile görevlendirilmiş olan ve Bölüm 1.4'te belirtilen taraflar tarafından istihdam
edilen kişiler, bu tür maddelerin taşınmasına ilişkin zorunluluklar uyarınca sorumluluklarına ve görevlerine
uygun eğitimi almalıdırlar. Çalışanlar, sorumluluk almadan önce 1.3.2 uyarınca eğitim almalı ve gerekli
eğitimi almadıkları sürece eğitimli bir kişinin doğrudan gözetiminde hareket etmelidirler. Bölüm 1.10'da
belirtilen tehlikeli malların güvenliği ile ilgili eğitim zorunluluklarına da özen gösterilmelidir.
NOT 1: Güvenlik danışmanının eğitimi ile ilgili, bu başlık yerine bkz.1.8.3
NOT 2: Araç ekibinin eğitimi ile ilgili, bu başlık yerine bkz. Bölüm 8.2.
NOT 3: Sınıf 7 ile ilgili eğitim için, ayrıca bkz. 1.7.2.5.
Eğitimin niteliği
Eğitim ilgili bireyin sorumluluk ve görevlerine uygun olarak aşağıdaki biçimde olmalıdır.