Tanımlar
ADR'nin amaçları uyarınca:
Akut oral zehirlilik için LD50 (medyan letal doz), ağız yoluyla verildiğinde genç yetişkin albino sıçanların
14 gün içerisinde %50'sinin ölümüne yol açması beklenen bir maddenin istatistik olarak türetilen tek
dozudur. LD50 değeri, test havyanı kütlesi başına test maddesinin kütlesi (mg/kg) olarak ifade edilir;
Akut dermal zehirlilik için LD50 maddenin, albino tavşanların çıplak derileri ile 24 saat boyunca sürekli
temas yoluyla verildiğinde, denek hayvanların yarısında 14 gün içerisinde büyük olasılıkla ölüme yol
açabilecek dozdur. Denek hayvanların sayısı, istatistiksel olarak anlamlı bir sonuç vermeye yeterli olmalı ve
güvenilir farmakolojik uygulamalarla uyum içinde olmalıdır. Sonuç, vücut kütlesinin bir kilogramı için mg
cinsinden ifade edilir;
Solunum yoluyla akut zehirlilik için LC50 buhar, duman veya toz konsantrasyonunun, hem erkek hem dişi
genç yetişkin albino sıçanlarda bir saat boyunca sürekli solunması yoluyla verildiğinde, denek
hayvanlarının yarısında 14 gün içerisinde büyük olasılıkla ölüme neden olacak dozdur. Bir katı maddenin
solunabilir alan dahilinde toplam kütlesinin en az %10'u (kütlece) toz halindeyse, örneğin maddenin
parçacık bazındaki aerodinamik çapı 10 μm veya daha küçükse, bu madde test edilmelidir. Bir sıvı madde,
taşıma kabındaki sızıntısı nedeniyle sis oluşturma eğilimindeyse, test edilmelidir. Solunum zehirliliğini
ölçmek için hazırlanmış katı ve sıvı örneklerin %90'ından (kütlece) daha fazlası yukarıda bahsedildiği gibi
solunabilir alan dahilinde olmalıdır. Sonuç, toz ve duman için havanın litresi başına miligram cinsinden
veya buhar için bir metre küp havadaki mililitre (bir milyonda parçacık sayısı) cinsinden ifade edilir.
Sınıflandırma ve ambalajlama gruplarının atanması
Sınıf 6.1'deki maddeler taşıma için mevcut tehlike derecelerine göre aşağıdaki şekilde üç ambalajlama
grubunda sınıflandırılır:
Ambalajlama grubu I: Yüksek derecede zehirli maddeler
Ambalajlama grubu II: Zehirli maddeler
Ambalajlama grubu III: Az derecede zehirli maddeler.
Sınıf 6.1 altında sınıflandırılan maddeler, karışımlar, çözeltiler ve nesneler, Bölüm 3.2 Tablo A'da
listelenmiştir. Bölüm 3.2 Tablo A'da, alt başlık 2.2.61.3'ün ilgili kaydında ve Bölüm 2.1 hükümleri uyarınca
ilgili ambalajlama gruplarında ismen belirtilmeyen maddelerin, karışımların ve çözeltilerin atanması,
aşağıda verilen 2.2.61.1.6 ila 2.2.61.1.11'deki kriterlere göre yapılır.
Zehirlilik derecesini değerlendirmek için, herhangi bir maddenin sahip olduğu şu özelliklerin yanı sıra kaza
ile zehirlenme örneklerinden yola çıkarak insan deneyimleri göz önünde bulundurulmalıdır: Sıvı hal,
yüksek uçuculuk, özel olarak deriden emilim olasılığı ve özel biyolojik etkiler).
İnsanlara ilişkin gözlemlerin yokluğunda zehirlilik derecesi, aşağıdaki çizelgeye göre hayvanlarla yapılan
deneylerden gelen veriler kullanılarak yapılır:
|
|
Ambalajlama grubu
|
Oral zehirlilik LD50(mg/kg)
|
Dermal zehirlilik LD50 (mg/kg)
|
Tozların ve dumanların solunması yoluyla
zehirlilik LC50 (mg/l)
|
|
Yüksek derecede zehirli
|
I
|
≤ 5
|
≤ 50
|
≤ 0,2
|
|
Zehirli
|
II
|
> 5 ve ≤ 50
|
> 50 ve ≤ 200
|
> 0,2 ve ≤ 2
|
|
Az derecede
zehirli
|
III a
|
> 50 ve ≤ 300
|
> 200 ve ≤ 1000
|
> 2 ve ≤ 4
|
a Göz yaşartıcı gaz maddeler, zehirliliklerine ilişkin veriler ambalajlama grubu III kriterlerine denk düşse de, ambalajlama grubu II'ye dahil edilir.
Bir maddenin bir veya daha fazla tür temas için farklı zehirlilik dereceleri gösterdiği hallerde, bu madde,
gösterdiği zehirlilik derecelerinin en yükseğinde sınıflandırılır.
Sınıf 8 kriterlerini karşılayan ve tozların ile dumanların solunması yoluyla zehirliliğinden (LC50) ötürü
ambalajlama grubu I'e giren maddeler, ağız veya deri teması yoluyla zehirliliği dolayısıyla en azından
ambalajlama grubu I veya grup II'ye dahil edilirse, bu maddeler Sınıf 6.1 içerisinde sınıflandırılır. Aksi
takdirde, gerektiğinde, Sınıf 8 içerisinde sınıflandırılır (bkz. 2.2.8.1.5).
Tozların ve dumanların solunması yoluyla zehirlilik için geçerli olan kriterler, 1 saatlik temasa ilişkin LC50
verilerini temel alır ve bu gibi bilgiler mevcut olduğu taktirde kullanılır. Bununla birlikte, yalnızca 4 saatlik
temasa ilişkin LC50 verilerinin mevcut olması halinde, bu sayılar dört ile çarpılarak çarpım yukarıdaki
kriterler yerine konabilir; yani (4 saatlik) LC50 değeri dört ile çarpıldığında (1 saatlik) LC50 değerine
eşdeğerdir.
Buharların solunması yoluyla zehirlilik
Zehirli buharlar ortaya çıkaran sıvılar için "V", 20 °C ve standart atmosfer basıncındaki doygun buhar konsantrasyonunu (ml/m3 hava cinsinden) (uçuculuk) ifade eder ve bu sıvılar aşağıdaki gruplarda sınıflandırılır:
|
|
Ambalajlama grubu
|
|
|
Yüksek derecede
zehirli
|
I
|
V ≥ 10 LC50 ve LC50 ≤ 1 000 ml/m3 olduğunda
|
|
Zehirli
|
II
|
V ≥ LC50 ve LC50 ≤ 3 000 ml/m3 olduğunda ve ambalajlama grubu I'in kriterleri karşılanmadığında
|
|
Az derecede zehirli
|
IIIa
|
V ≥ 1/5 LC50 ve LC50 ≤ 5 000 ml/m3 olduğunda ve ambalajlama grubu I'in ve II'nin kriterleri
|
a Göz yaşartıcı gaz maddeler, zehirliliklerine ilişkin veriler ambalajlama grubu III kriterlerine denk düşse de, ambalajlama grubu II'ye dahil edilir.
Buharların solunması yoluyla zehirlilik için geçerli olan bu kriterler, 1 saatlik maruz kalmaya ilişkin LC50 verilerini temel alır ve bu gibi bilgiler mevcut olduğu takdirde kullanılır.
Bununla birlikte, yalnızca 4 saatlik maruz kalmaya ilişkin LC50 verilerinin mevcut olması halinde, bu sayılar iki ile çarpılarak çarpım yukarıdaki kriterler yerine konabilir; yani (4 saatlik) LC50 değeri 2 ile çarpıldığında (1 saatlik) LC50 değerine eşdeğer kabul edilir.
Bu şekilde, kolay sınıflandırmaya yardımcı olmak üzere kriterler grafiksel olarak gösterilmiştir. Ancak, grafik kullanımına özgü yaklaşık değer alma nedeniyle, grup sınır çizgileri üzerine veya yakınına düşen maddeler sayısal değerler alınarak denetlenir.
BUHARLARIN SOLUNMASI YOLUYLA ZEHİRLİLİK GRUP SINIRLARI
Sıvı karışımları
Solunduğunda zehirli olan sıvı karışımları, aşağıdaki kriterler uyarınca ambalajlama gruplarına ayrılır:
Zehirli bileşen maddelere ilişkin LC50 verileri olmadığında, karışım aşağıdaki eşik zehirlilik testlerine
dayanılarak bir gruba atanabilir. Bu eşik testleri kullanıldığında, en kısıtlayıcı grup saptanır ve karışımın
taşınmasında bu grup kullanılır.
Bir karışım, yalnızca aşağıdaki kriterlerin her ikisini de karşılaması durumunda ambalajlama grubu I'e
atanır:
(a) Sıvı karışımın bir numunesi buharlaştırılır ve hava ile seyreltilerek hava içerisinde 1000 ml/m3
buharlaştırılmış karışımdan oluşan bir test atmosferi oluşturulur. On albino sıçan (5 erkek ve 5
dişi) 1 saat boyunca test atmosferinde bırakılır ve 14 gün boyunca gözlenir. 14 günlük gözlem
süresince hayvanlardan beşi veya daha fazlası öldüğü takdirde, karışımın LC50 değerinin 1000
ml/m3'e eşit veya daha az olduğu varsayılır;
(b) Sıvı karışımı ile denge halinde bir buhar numunesi, 9 eşit hacimdeki hava ile seyreltilerek test
atmosferi oluşturulur. On albino sıçan (5 erkek ve 5 dişi) 1 saat boyunca test atmosferinde
bırakılır ve 14 gün boyunca gözlenir. 14 günlük gözlem süresince hayvanlardan beşi veya daha
fazlası öldüğü takdirde, karışımın uçuculuğunun karışımın LC50 değerinin 10 katına eşit veya
daha fazla olduğu varsayılır.
Bir karışım, aşağıdaki kriterlerin her ikisini de karşılaması ve ambalajlama grubu I kriterlerini
karşılamaması durumunda, ambalajlama grubu II'ye atanır:
(a) Sıvı karışımın bir numunesi buharlaştırılır ve hava ile seyreltilerek hava içerisinde 3000 ml/m3
buharlaştırılmış karışımdan oluşan bir test atmosferi oluşturulur. On albino sıçan (5 erkek ve 5
dişi) 1 saat boyunca test atmosferinde bırakılır ve 14 gün boyunca gözlenir. 14 günlük gözlem
süresince hayvanlardan beşi veya daha fazlası öldüğü takdirde, karışımın LC50 değerinin 3000
ml/m3'e eşit veya daha az olduğu varsayılır;
(b) Sıvı karışımı ile denge halindeki bir buhar numunesi bir test atmosferi oluşturmak için
kullanılır. On albino sıçan (5 erkek ve 5 dişi) 1 saat boyunca test atmosferinde bırakılır ve 14
gün boyunca gözlenir. 14 günlük gözlem süresince hayvanlardan beşi veya daha fazlası öldüğü
takdirde, karışımın uçuculuğunun karışımın LC50 değerine eşit veya daha fazla olduğu
varsayılır.
Bir karışım, aşağıdaki kriterlerin her ikisini de karşılaması ve ambalajlama grubu I ve II kriterlerini
karşılamaması durumunda, ambalajlama grubu III'e atanır:
(a) Sıvı karışımın bir numunesi buharlaştırılır ve hava ile seyreltilerek hava içerisinde 5000 ml/m3
buharlaştırılmış karışımdan oluşan bir test atmosferi oluşturulur. On albino sıçan (5 erkek ve 5
dişi) 1 saat boyunca test atmosferinde bırakılır ve 14 gün boyunca gözlenir. 14 günlük gözlem
süresince hayvanlardan beşi veya daha fazlası öldüğü takdirde, karışımın LC50 değerinin 5000
ml/m3'e eşit veya daha az olduğu varsayılır;
(b) Sıvı karışımın buhar konsantrasyonu (uçuculuk) ölçülür ve buhar konsantrasyonunun 1000
ml/m3 veya daha fazla olması halinde, karışımın uçuculuğunun karışımın LC50 değerinin 1/5'ine
eşit veya daha fazla olduğu varsayılır.
