Zehirlilik derecesini değerlendirmek için, herhangi bir maddenin sahip olduğu şu özelliklerin yanı sıra kaza
ile zehirlenme örneklerinden yola çıkarak insan deneyimleri göz önünde bulundurulmalıdır: Sıvı hal,
yüksek uçuculuk, özel olarak deriden emilim olasılığı ve özel biyolojik etkiler).
İnsanlara ilişkin gözlemlerin yokluğunda zehirlilik derecesi, aşağıdaki çizelgeye göre hayvanlarla yapılan
deneylerden gelen veriler kullanılarak yapılır:
|
|
Ambalajlama grubu
|
Oral zehirlilik LD50(mg/kg)
|
Dermal zehirlilik LD50 (mg/kg)
|
Tozların ve dumanların solunması yoluyla
zehirlilik LC50 (mg/l)
|
|
Yüksek derecede zehirli
|
I
|
≤ 5
|
≤ 50
|
≤ 0,2
|
|
Zehirli
|
II
|
> 5 ve ≤ 50
|
> 50 ve ≤ 200
|
> 0,2 ve ≤ 2
|
|
Az derecede
zehirli
|
III a
|
> 50 ve ≤ 300
|
> 200 ve ≤ 1000
|
> 2 ve ≤ 4
|
a Göz yaşartıcı gaz maddeler, zehirliliklerine ilişkin veriler ambalajlama grubu III kriterlerine denk düşse de, ambalajlama grubu II'ye dahil edilir.
Bir maddenin bir veya daha fazla tür temas için farklı zehirlilik dereceleri gösterdiği hallerde, bu madde,
gösterdiği zehirlilik derecelerinin en yükseğinde sınıflandırılır.
Sınıf 8 kriterlerini karşılayan ve tozların ile dumanların solunması yoluyla zehirliliğinden (LC50) ötürü
ambalajlama grubu I'e giren maddeler, ağız veya deri teması yoluyla zehirliliği dolayısıyla en azından
ambalajlama grubu I veya grup II'ye dahil edilirse, bu maddeler Sınıf 6.1 içerisinde sınıflandırılır. Aksi
takdirde, gerektiğinde, Sınıf 8 içerisinde sınıflandırılır (bkz. 2.2.8.1.5).
Tozların ve dumanların solunması yoluyla zehirlilik için geçerli olan kriterler, 1 saatlik temasa ilişkin LC50
verilerini temel alır ve bu gibi bilgiler mevcut olduğu taktirde kullanılır. Bununla birlikte, yalnızca 4 saatlik
temasa ilişkin LC50 verilerinin mevcut olması halinde, bu sayılar dört ile çarpılarak çarpım yukarıdaki
kriterler yerine konabilir; yani (4 saatlik) LC50 değeri dört ile çarpıldığında (1 saatlik) LC50 değerine
eşdeğerdir.
Buharların solunması yoluyla zehirlilik
Zehirli buharlar ortaya çıkaran sıvılar için "V", 20 °C ve standart atmosfer basıncındaki doygun buhar konsantrasyonunu (ml/m3 hava cinsinden) (uçuculuk) ifade eder ve bu sıvılar aşağıdaki gruplarda sınıflandırılır:
|
|
Ambalajlama grubu
|
|
|
Yüksek derecede
zehirli
|
I
|
V ≥ 10 LC50 ve LC50 ≤ 1 000 ml/m3 olduğunda
|
|
Zehirli
|
II
|
V ≥ LC50 ve LC50 ≤ 3 000 ml/m3 olduğunda ve ambalajlama grubu I'in kriterleri karşılanmadığında
|
|
Az derecede zehirli
|
IIIa
|
V ≥ 1/5 LC50 ve LC50 ≤ 5 000 ml/m3 olduğunda ve ambalajlama grubu I'in ve II'nin kriterleri
|
a Göz yaşartıcı gaz maddeler, zehirliliklerine ilişkin veriler ambalajlama grubu III kriterlerine denk düşse de, ambalajlama grubu II'ye dahil edilir.
Buharların solunması yoluyla zehirlilik için geçerli olan bu kriterler, 1 saatlik maruz kalmaya ilişkin LC50 verilerini temel alır ve bu gibi bilgiler mevcut olduğu takdirde kullanılır.
Bununla birlikte, yalnızca 4 saatlik maruz kalmaya ilişkin LC50 verilerinin mevcut olması halinde, bu sayılar iki ile çarpılarak çarpım yukarıdaki kriterler yerine konabilir; yani (4 saatlik) LC50 değeri 2 ile çarpıldığında (1 saatlik) LC50 değerine eşdeğer kabul edilir.
Bu şekilde, kolay sınıflandırmaya yardımcı olmak üzere kriterler grafiksel olarak gösterilmiştir. Ancak, grafik kullanımına özgü yaklaşık değer alma nedeniyle, grup sınır çizgileri üzerine veya yakınına düşen maddeler sayısal değerler alınarak denetlenir.
BUHARLARIN SOLUNMASI YOLUYLA ZEHİRLİLİK GRUP SINIRLARI
Sıvı karışımları
Solunduğunda zehirli olan sıvı karışımları, aşağıdaki kriterler uyarınca ambalajlama gruplarına ayrılır:
Zehirli bileşen maddelere ilişkin LC50 verileri olmadığında, karışım aşağıdaki eşik zehirlilik testlerine
dayanılarak bir gruba atanabilir. Bu eşik testleri kullanıldığında, en kısıtlayıcı grup saptanır ve karışımın
taşınmasında bu grup kullanılır.
Bir karışım, yalnızca aşağıdaki kriterlerin her ikisini de karşılaması durumunda ambalajlama grubu I'e
atanır:
(a) Sıvı karışımın bir numunesi buharlaştırılır ve hava ile seyreltilerek hava içerisinde 1000 ml/m3
buharlaştırılmış karışımdan oluşan bir test atmosferi oluşturulur. On albino sıçan (5 erkek ve 5
dişi) 1 saat boyunca test atmosferinde bırakılır ve 14 gün boyunca gözlenir. 14 günlük gözlem
süresince hayvanlardan beşi veya daha fazlası öldüğü takdirde, karışımın LC50 değerinin 1000
ml/m3'e eşit veya daha az olduğu varsayılır;
(b) Sıvı karışımı ile denge halinde bir buhar numunesi, 9 eşit hacimdeki hava ile seyreltilerek test
atmosferi oluşturulur. On albino sıçan (5 erkek ve 5 dişi) 1 saat boyunca test atmosferinde
bırakılır ve 14 gün boyunca gözlenir. 14 günlük gözlem süresince hayvanlardan beşi veya daha
fazlası öldüğü takdirde, karışımın uçuculuğunun karışımın LC50 değerinin 10 katına eşit veya
daha fazla olduğu varsayılır.
Bir karışım, aşağıdaki kriterlerin her ikisini de karşılaması ve ambalajlama grubu I kriterlerini
karşılamaması durumunda, ambalajlama grubu II'ye atanır:
(a) Sıvı karışımın bir numunesi buharlaştırılır ve hava ile seyreltilerek hava içerisinde 3000 ml/m3
buharlaştırılmış karışımdan oluşan bir test atmosferi oluşturulur. On albino sıçan (5 erkek ve 5
dişi) 1 saat boyunca test atmosferinde bırakılır ve 14 gün boyunca gözlenir. 14 günlük gözlem
süresince hayvanlardan beşi veya daha fazlası öldüğü takdirde, karışımın LC50 değerinin 3000
ml/m3'e eşit veya daha az olduğu varsayılır;
(b) Sıvı karışımı ile denge halindeki bir buhar numunesi bir test atmosferi oluşturmak için
kullanılır. On albino sıçan (5 erkek ve 5 dişi) 1 saat boyunca test atmosferinde bırakılır ve 14
gün boyunca gözlenir. 14 günlük gözlem süresince hayvanlardan beşi veya daha fazlası öldüğü
takdirde, karışımın uçuculuğunun karışımın LC50 değerine eşit veya daha fazla olduğu
varsayılır.
Bir karışım, aşağıdaki kriterlerin her ikisini de karşılaması ve ambalajlama grubu I ve II kriterlerini
karşılamaması durumunda, ambalajlama grubu III'e atanır:
(a) Sıvı karışımın bir numunesi buharlaştırılır ve hava ile seyreltilerek hava içerisinde 5000 ml/m3
buharlaştırılmış karışımdan oluşan bir test atmosferi oluşturulur. On albino sıçan (5 erkek ve 5
dişi) 1 saat boyunca test atmosferinde bırakılır ve 14 gün boyunca gözlenir. 14 günlük gözlem
süresince hayvanlardan beşi veya daha fazlası öldüğü takdirde, karışımın LC50 değerinin 5000
ml/m3'e eşit veya daha az olduğu varsayılır;
(b) Sıvı karışımın buhar konsantrasyonu (uçuculuk) ölçülür ve buhar konsantrasyonunun 1000
ml/m3 veya daha fazla olması halinde, karışımın uçuculuğunun karışımın LC50 değerinin 1/5'ine
eşit veya daha fazla olduğu varsayılır.
Karışımların oral ve dermal zehirliliğini belirleme yöntemleri
Oral ve dermal zehirlilik kriterleri (bkz. 2.2.61.1.3) uyarınca, Sınıf 6.1'deki karışımlar sınıflandırılırken ve
uygun ambalajlama gruplarına atanırken, karışımın akut LD50 değerinin belirlenmesi gerekir.
Bir karışım tek bir aktif madde içeriyorsa ve bu bileşenin LC50 değeri biliniyorsa, taşınan asıl karışımda
güvenilir akut ağız ve deri yoluyla zehirlilik değeri yokluğunda aşağıdaki yöntemle akut veya dermal LD50
değeri bulunabilir:
Karışım birden fazla etken madde içeriyorsa, karışımın oral ve dermal LD50 değerini belirlemek için
kullanılabilecek üç yaklaşım vardır. Tercih edilen yöntem, taşınan asıl karışımın güvenilir akut oral ve
dermal zehirlilik değerinin elde edilmesidir. Güvenilir, kesin veri elde edilemiyorsa, aşağıdaki
yöntemlerden biri kullanılabilir:
(a) Karışımın en tehlikeli bileşenine göre formülasyon sınıflandırılır, sanki bu bileşen tüm aktif
bileşenlerin toplam konsantrasyonu kadar bir konsantrasyona sahip olduğu düşünülür veya
(b) Aşağıdaki formül uygulanır:
bu denklemde:
C = Karışımda A, B, …., Z bileşenlerinin konsantrasyon yüzdesi;
T = A, B, ... Z bileşenlerinin oral LD50 değerleri;
TM = Karışımın oral LD50 değeri.
NOT: Bu bilginin tüm bileşenler için aynı türlerde mevcut olması halinde, bu formül ayrıca
dermal zehirlilik için de kullanılabilir. Bu formülün kullanımı herhangi bir tesir arttırıcı veya
olağanüstü durumda göz önünde bulundurulmaz.
