Periyodik muayene ve test
Aşağıdaki tabloda anılan standartlar, 6.2.3.5'in zorunluluklarının karşılanması amacıyla sütun (3)'te
belirtilen basınçlı kaplar üzerinde yürütülecek periyodik muayene ve test için geçerli olacaktır. Standartlar
1.1.5'e uygun olarak uygulanacaktır.
Atıfta bulunulan standardın kullanımı zorunludur.
Bir basınçlı kabın 6.2.5'in hükümlerine göre yapılmış olması durumunda, tip onayında belirtiliyorsa
periyodik muayene prosedürü izlenecektir.
Aynı zorunlulukların uygulanmasına ilişkin olarak birden fazla standarda atıfta bulunulduysa, yalnızca bir
tanesi uygulanacak olup, tabloda aksi belirtilmedikçe tamamen uygulanacaktır.
Her bir standardın başvurusunun kapsamı, aksi aşağıdaki tabloda tanımlanmadıkça, standardın kapsam
hükmüne göre tanımlanacaktır.
|
Referans
|
Belgenin başlığı
|
Uygulama bilgisi
|
|
(1)
|
(2)
|
(3)
|
|
periyodik muayene ve test için
|
|
EN 1251-3:2000
|
Kriyojenik kaplar - Hacmi en fazla 1000 litre olan vakum yalıtımlı taşınabilir kaplar - Kısım 3: İşletim gereksinimleri
|
Yeni bildirime kadar
|
|
EN 1968:2002 + A1:2005 (Ek
B hariç)
|
Taşınabilir gaz silindirleri - Dikişsiz çelik gaz silindirlerinde periyodik muayene ve test
|
Yeni bildirime kadar
|
|
EN 1802:2002 (Ek B hariç)
|
Taşınabilir gaz silindirleri - Alüminyum alaşımlı gaz silindirlerinde periyodik muayene ve test
|
Yeni bildirime kadar
|
|
EN ISO 10462:2013
|
Gaz silindirleri - Asetilen silindirleri - Periyodik inceleme ve bakım (ISO 10462:2013)
|
Yeni bildirime kadar
|
|
EN 1803:2002 (Ek B hariç)
|
Taşınabilir gaz silindirleri - Kaynaklı çelik gaz silindirlerinde periyodik muayene ve test
|
Yeni bildirime kadar
|
|
EN ISO 11623:2002 (kloz 4
hariç)
|
Taşınabilir gaz silindirleri - Kompozit gaz silindirlerinde periyodik muayene ve test
|
31 Aralık 2018'e kadar
|
|
EN ISO 11623:2015
|
Gaz silindirleri - Kompozit yapım - Periyodik muayene ve test
|
1 Ocak 2019'dan itibaren zorunlu
|
|
Referans
|
Belgenin başlığı
|
Uygulama bilgisi
|
|
(1)
|
(2)
|
(3)
|
|
EN ISO 22434:2011
|
Taşınabilir gaz silindirleri - Silindir valflerinde muayene ve bakım (ISO 22434:2006)
|
Yeni bildirime kadar
|
|
EN 14876:2007
|
Taşınabilir gaz silindirleri - Kaynaklı çelik basınçlı varillerin periyodik
muayene ve testi
|
Yeni bildirime kadar
|
|
EN 14912:2005
|
LPG donanımı ve aksesuarları - Silindirlerin periyodik muayenesi sırasında
LPG silindir vanalarının muayene ve bakımı
|
31 Aralık 2018'e kadar
|
|
EN 14912:2015
|
LPG donanımı ve aksesuarları - Silindirlerin periyodik muayenesi sırasında
LPG silindir vanalarının muayene ve bakımı
|
1 Ocak 2019'dan itibaren
zorunlu
|
|
EN 1440:2008+A1:2012 (Ek G
ve Ek H hariç)
|
LPG donanımı ve aksesuarları - Taşınabilir tekrar doldurulabilir LPG
silindirlerinin periyodik muayenesi
|
31 Aralık 2018'e kadar
|
|
EN 1440:2016 (Ek C hariç)
|
LPG donanımı ve aksesuarları - Taşınabilir tekrar doldurulabilir geleneksel kaynaklı ve sert lehimli Sıvılaştırılmış Petrol Gazı (LPG) silindirleri -
Periyodik muayene
|
1 Ocak 2019'dan itibaren zorunlu
|
|
EN 16728:2016 (madde 3.5, Ek
F ve Ek G hariç)
|
LPG donanımı ve aksesuarları - Kaynaklı ve sert lehimli çelik silindirler
haricinde taşınabilir tekrar doldurulabilir LPG silindirleri - Periyodik muayene
|
1 Ocak 2019'dan itibaren
zorunlu
|
|
EN 15888: 2014
|
Taşınabilir gaz silindirleri - Silindir demetleri - Periyodik muayyene ve test
|
Yeni bildirime kadar
|
Referans standartlara göre tasarlanmayan, yapılmayan ve test edilmeyen UN sertifikasız basınçlı kaplara ilişkin zorunluluklar
"Bilimsel veya teknik bir ilerlemeyi yansıtmak veya 6.2.2 ya da 6.2.4'te herhangi bir standarda atıfta
bulunulmadıysa veya 6.2.2 ya da 6.2.4'te anılan bir standartta ele alınmayan belirli özelliklere değinmek
amacıyla, yetkili makam aynı seviyede güvenlik sağlayan teknik bir kodun kullanımına izin verebilir.
Tip onayında, onayı düzenleyen makam, 6.2.2 ya da 6.2.4'te anılan standartların geçerli olmaması halinde
periyodik muayene prosedürünü belirlemelidir.
Yetkili makam, UNECE sekreterliğine kabul ettiği teknik kodların bir listesini iletecektir. Liste, aşağıdaki
detaylara yer verecektir: kodun adı ve tarihi, kodun amacı ve kodun edinilebileceği yerle ilgili detaylar.
Sekreterlik bu bilgileri internet sitesinde halka duyurmalıdır.
ADR'nin gelecekteki baskılarından birinde referans olarak benimsenen bir standardın kullanımı, UNECE
sekreterliğine bildirimde bulunulmaksızın yetkili makam tarafından onaylanabilir.
6.2.1, 6.2.3'ün zorunlulukları ve aşağıdaki zorunluluklar karşılanmalıdır.
NOT: Bu başlığın amaçları bakımından, 6.2.1'deki teknik standarda yapılan referanslar, teknik kod
referansları olarak kabul edilmektedir.
Malzemeler
Aşağıdaki hükümler, 6.2.1.2'deki malzemelerle ilgili zorunlulukların yerine getirilmesi için kullanılabilecek
olan malzeme örneklerini içermektedir.
(a) Sıkıştırılmış, sıvılaştırılmış, soğutulmuş ve çözünmüş gazlar ve 4.1.4.1, ambalajlama talimatı
P200, Tablo 3, Sınıf 2'de yer almayan maddeler için karbon çelik;
(b) Sıkıştırılmış, sıvılaştırılmış ve çözünmüş gazlar ve 4.1.4.1, ambalajlama talimatı P200, Tablo 3,
Sınıf 2'de yer almayan maddeler için alaşımlı çelik (özel çelikler), nikel, nikel alaşım (monel
gibi);
(c) Aşağıdakiler için bakır:
(i) 15 °C sıcaklıkta doldurma basıncı 2 MPa'yı (20 bar) aşmayan ve sınıflandırma kodu
1A, 1O, 1F ve 1TF olan gazlar;
(ii) Sınıflandırma kodu 2A olan gazlar ve UN No. 1033 dimetil eter; UN No. 1037 etil
klorür; UN No. 1063 metil klorür; UN No. 1079 sülfür dioksit; UN No. 1085 vinil
bromür; UN No. 1086 vinil klorür ve UN No. 3300 etilen oksit ile %87'den fazla
etilen okside sahip karbon dioksit karışımı;
(iii) Sınıflandırma kodları 3A, 3O ve 3F olan gazlar;
(d) Alüminyum alaşım: 4.1.4.1'de bulunan ambalajlama talimatı P200 (10)'un özel "a" hükmüne
bakınız;
(e) Sıkıştırılmış, sıvılaştırılmış, soğutularak sıvılaştırılmış gazlar ve çözünmüş gazlar için kompozit
malzeme;
(f) Soğutularak sıvılaştırılmış gazlar için sentetik malzemeler ve
(g) UN No. 2187 karbondioksit, soğutulmuş, sıvı veya karışımları hariç olmak üzere sınıflandırma
kodu 3A olan soğutularak sıvılaştırılmış gazlar ve sınıflandırma kodu 3O olan gazlar için cam.
Servis donanımı
(Rezerve Edilmiş)
Metal silindirler, tüpler, basınçlı variller ve silindir demetleri
Test basıncında, basınçlı kapta en şiddetli gerilmenin meydana geldiği noktadaki metal üzerindeki gerilme,
garanti edilen asgari akma geriliminin (Re) %77'sini aşmamalıdır.
"Akma gerilimi", binde 2 (yani %0,2) oranında kalıcı uzamanın veya östenitik çelikler için test parçasında
%1 oranında mastar uzamasının gerçekleştiği gerilmedir.
NOT: Sac metallerde, test parçasının çekme test parçasının ekseni, hadde yönüne dik açıda olmalıdır.
Kalıcı kopma uzaması, mastar uzunluğunun (l) çapın (d) beş katı (l=5d) olduğu dairesel kesite sahip test
parçası üzerinde ölçülür; dikdörtgen şeklinde kesit alanına sahip test parçaları kullanılıyorsa mastar
uzunluğu "l" şu formül ile hesaplanmalıdır:
burada Fo, test parçasının başlangıçtaki kesit alanını göstermektedir.
Basınçlı kaplar ve kapakları, -20 °C ve +50 °C sıcaklıklar arasında gevreme kırılmasına ve gerilme
korozyonuna dayanıklı uygun malzemelerden yapılmalıdır.
Kaynak işlemleri titizlikle yapılmalı ve tam güvenlik sağlanmalıdır.
Aerosol püskürtücüler ve gaz içeren küçük kaplar (gaz kartuşları) haricindeki gaz içeren malzemelerle birlikte sıkıştırılmış gazlar, sıvılaştırılmış gazlar, çözünmüş gazlar ve özel hükümlere tabi basınçsız gazlar (gaz numuneleri) için kullanılan alüminyum alaşımlı basınçlı kaplarla ilgili ilave hükümler
Kabul edilecek alüminyum alaşımlı basınçlı kapların malzemeleri aşağıdaki hükümleri karşılamalıdır:
|
|
A
|
B
|
C
|
D
|
|
Çekme mukavemeti
Rm, MPa cinsinden (= N/mm2)
|
49 ila 186
|
196 ila 372
|
196 ila 372
|
343 ila 490
|
|
Akma gerilimi, Re, (MPa) (= N/mm2)
(Kalıcı deformasyon λ = %0.2)
|
10 ila 167
|
59 ila 314
|
137 ila 334
|
206 ila 412
|
|
Kalıcı kopma uzaması (l = 5d) (%
cinsinden)
|
12 ila 40
|
12 ila 30
|
12 ila 30
|
11 ila 16
|
|
Bükme testi (ilk d’nin çapı = n × e, burada e, test parçasının kalınlığıdır)
|
n=5(Rm ≤ 98)
n=6(Rm > 98)
|
n=6(Rm ≤ 325)
n=7(Rm > 325)
|
n=6(Rm ≤ 325)
n=7(Rm > 325)
|
n=7(Rm ≤ 392)
n=8(Rm > 392)
|
|
Alüminyum Derneği Seri No a
|
1 000
|
5 000
|
6 000
|
2 000
|
a Bkz. Aluminium Association (Alüminyum Derneği), 750 Third Avenue, New York "Aluminium Standards and Data"
(Alüminyum Standartları ve Bilgileri), beşinci baskı, Ocak 1976.
Gerçek özellikler, ilgili alaşım bileşimine ve basınçlı kapta yapılan nihai işleme bağlıdır; fakat hangi alaşım
kullanılırsa kullanılsın basınçlı kabın kalınlığı aşağıdaki formüllerden biri ile hesaplanmalıdır:
bu denklemde
e = basınçlı kabın mm üzerinden asgari kalınlığı
PMPa = MPa cinsinden test basıncı;
Pbar = bar üzerinden test basıncı;
D = basınçlı kabın mm cinsinden nominal dış çapı ve
Re = %0,2 gerilime sahip garanti edilen asgari gerilim; MPa cinsinden (=N/mm2)
Buna ilave olarak, formüldeki garanti edilen asgari zorlama gerilimi (Re) değeri, hangi çeşit alaşım
kullanılırsa kullanılsın garanti edilen asgari çekme mukavemetinin (Rm) 0,85 katından daha büyük
olmamalıdır.
NOT 1: Yukarıdaki özellikler basınçlı kaplar için kullanılan şu malzemelere ilişkin önceki deneyimlere
dayanmaktadır:
Sütun A: Alüminyum, alaşımsız, %99,5 saflık;
Sütun B: Alüminyum ve magnezyum alaşımları;
Sütun C: Alüminyum, silisyum ve magnezyum alaşımları, ISO/R209-Al-Si-Mg (Alüminyum Derneği 6351)
gibi;
Sütun D: Alüminyum bakır ve magnezyum alaşımları.
NOT 2: Kalıcı kopma uzaması, mastar uzunluğunun (l) çapın (d) beş katı (l = 5 d) olduğu dairesel kesite
sahip test parçalarıyla ölçülür; dikdörtgen şeklinde kesit alanına sahip test parçaları kullanılıyorsa mastar
uzunluğu şu formül ile hesaplanmalıdır:
burada Fo, test parçasının başlangıçtaki kesit alanını göstermektedir.
NOT 3: (a) Bükme testi (şekle bakın) 3e genişliğinde iki eşit parça kesilerek elde edilen
numuneler üzerinde gerçekleştirilmelidir; fakat hiç bir zaman silindirin yuvarlak kısmı 25
mm'den az olmamalıdır. Numuneler, köşeler dışında hiçbir bölgede makineli işlemden
geçmemelidir;
(b) Bükme testi, mandrel çapı (d) ile (d + 3e) mesafesiyle ayrılan iki dairesel destek
arasında yürütülür. Test sırasında, iç yüzeyler mandrelin çapından daha büyük
olmayan bir mesafeyle ayrılacaktır;
(c) Numune, iç yüzeyler mandrel çapından daha büyük olmayan bir mesafe ile ayrılana
kadar mandrel ünitesi etrafında içe doğru büküldüğünde kırılma göstermemelidir;
(d) Mandrel çapı ve numune kalınlığı arasındaki oran (n), tabloda verilen değerlere
uygun olmalıdır.
Bükme testi diyagramı
Basınçlı kapların yapıldığı ülkenin yetkili makamı tarafından onaylanan ilave testin, 6.2.5.4.1'deki tabloda
verilen özelliklere uygun olarak yapılan basınçlı kaplardaki kadar taşıma emniyeti sağladığının ispatlandığı
durumlarda en düşük asgari uzama değeri kabul edilebilir (ayrıca bkz. EN 1975:1999 + A1:2003).
Basınçlı kapların en ince noktasındaki cidar kalınlığı aşağıdaki gibi olmalıdır:
- Basınçlı kabın çapı 50 mm'den az ise: en az 1,5 mm;
- Basınçlı kabın çapı 50 mm ila 150 mm arasında ise: en az 2 mm ve
- Basınçlı kabın çapı 150 mm'den fazla ise: en az 3 mm.
Basınçlı kapların uçları yarı dairesel, elips şeklinde veya "sepet tutamağı" bölümlerine sahip olmalıdır;
bunlar basınçlı kapların gövdesiyle aynı derecede güvenlik sağlamalıdır.
Kompozit malzemeden mamul basınçlı kaplar
Kompozit silindirler ile kompozit malzemeden mamul tüpler, basınçlı variller ve silindir demetleri için,
asgari patlama oranının (test basıncına bölünen patlama basıncı) şu şekilde olmasını sağlayacak bir üretim
prosedürü izlenecektir:
- Çember sarımlı basınçlı kaplar için 1,67;
- Tamamen sarılı basınçlı kaplar için 2,00.
Kapalı kriyojenik kaplar
Aşağıdaki zorunluluklar, soğutularak sıvılaştırılmış gazlar için kapalı kriyojenik kapların üretimi için
geçerlidir:
Metal olmayan malzemeler kullanılmışsa bunlar, basınçlı kabın ve aksamlarının en düşük çalışma
sıcaklığında gevreme kırılmasına dayanıklı olmalıdır.
Basınç tahliye cihazları, en düşük çalışma sıcaklıklarında bile kusursuz çalışacak bir yapıya sahip olacaktır.
Bu sıcaklıktaki güvenilirlikleri ve işleyişleri her bir valfin veya aynı üretim tipindeki valf numunelerinin
test edilmesiyle saptanacak ve kontrol edilecektir.
Basınçlı kaplardaki kapaklar ve basınç tahliye cihazları, sıvıların dışarı saçılmasını önleyecek şekilde
tasarlanmalıdır;
