Soğutulmadan sıvılaştırılmış gazların taşınmasına yönelik portatif tankların tasarımı, yapımı, muayenesi ve test edilmesine ilişkin zorunluluklar
NOT: Bu kurallar kimyasalların basınç altında (UN No 3500, UN No 3501, UN No 3502, UN No 3503, UN
No 3504 ve UN No 3505) taşınması için tasarlanmış portatif tanklara da uygulanır.
Tanımlar
Bu bölümün amaçları bakımından:
Alternatif düzenleme, bu Bölümde tanımlanmış olanların dışındaki teknik gereksinimler veya test
yöntemleri kapsamında tasarlanan, üretilen veya test edilen bir portatif tank veya MEGC için yetkili makam
tarafından verilen onay anlamına gelir;
Portatif tank, Sınıf 2 kapsamındaki soğutulmadan sıvılaştırılmış gazların taşınması için kullanılan, 450
litreden fazla kapasiteye sahip çok modlu bir tank anlamına gelir. Portatif tank, gazları taşımak için
kullanılması gereken servis donanımının ve yapısal donanımın donatıldığı bir gövdeyi içermektedir. Portatif
tank, yapısal donanım çıkarılmadan doldurulabilecek ve boşaltılabilecektir. Gövdenin dışında dengeleme
elemanlarına sahip olacak ve dolu olduğunda kaldırılabilecektir. Özellikle de bir araca, vagona veya deniz
veya karayoluna mahsus bir seyrüsefer aracına yüklenebilecek şekilde tasarlanmış olacak ve mekanik
elleçlemeyi kolaylaştıracak takozlar, montaj tertibatı veya aksesuarlarla donatılacaktır. Tankerlerin, tank
vagonlarının, metal olmayan tankların, orta boy dökme yük konteynerlerinin (IBC'ler), gaz silindirlerinin ve
büyük kapların, portatif tank tanımına girmedikleri kabul edilmektedir;
Gövde, portatif tankın taşınacak (tanka uygun) soğutulmadan sıvılaştırılmış gazı muhafaza eden bölümü
anlamında olup girişleri ve kapakları içermektedir, ancak servis donanımı veya dış yapısal donanım buna
dahil değildir;
Servis donanımı, ölçüm cihazları ile doldurma, boşaltma, havalandırma, güvenlik ve yalıtım cihazları
anlamına gelir;
Yapısal donanım, gövdenin dışındaki takviye, bağlama, koruma ve dengeleme elemanları anlamına gelir;
İzin verilen azami çalışma basıncı (MAWP), çalışma konumunda gövdenin en üst kısmında ölçülen
aşağıdaki basınçların en az en yükseği kadar olan fakat hiçbir durumda 7 bardan düşük olmayan bir basınç
anlamına gelir:
(a) Doldurma veya boşaltma sırasında gövdede izin verilen azami efektif gösterge basıncı veya
(b) Gövdenin tasarlandığı ve aşağıdakilere uygun azami efektif gösterge basıncı:
(i) 4.2.5.2.6'daki T50 portatif tank talimatında listelenen soğutulmadan sıvılaştırılmış
gazlar için, T50 portatif tank talimatında o gaz için verilen MAWP (bar olarak);
(ii) diğer soğutulmadan sıvılaştırılmış gazlar için, aşağıdakilerin toplamından az olmamak
üzere:
- tasarım referans sıcaklığındaki soğutulmadan sıvılaştırılmış gazların mutlak
buhar basıncı (bar olarak), eksi 1 bar ve
- Tasarım referans sıcaklığı ve tr - tf (tf = (doldurma sıcaklığı, genellikle 15
°C; tr = azami ortalama dökme yük sıcaklığı, 50 °C) ortalama dökme yük
sıcaklığındaki artışa bağlı bir sıvı genleşmesi tarafından belirlenen fire
boşluğundaki havanın veya diğer gazların kısmi basıncı (bar olarak);
(iii) Basınç altındaki kimyasallar için 4.2.5.2.6'nın T50'sinde listelenmiş sevk yakıtlarının
sıvılaştırılmış gaz kısmına ait T50 portatif tank talimatında/yönergesinde belirtilmiş
MAWP (bar cinsinden)
Tasarım basıncı, tanınmış basınçlı kap kodunun gerektirdiği, hesaplamalarda kullanılacak basınç
anlamına gelir. Tasarım basıncı aşağıdaki basınçların en yükseğinden daha az olmayacaktır:
(a) Doldurma veya boşaltma sırasında gövdede izin verilen azami efektif gösterge basıncı veya
(b) Şunların toplamı:
(i) MAWP tanımının (yukarı bakınız) (b) maddesinde tanımlandığı gibi, gövdenin
tasarlanmış olduğu izin verilen azami efekti gösterge basıncı ve
(ii) 6.7.3.2.9'da belirtilen statik kuvvetler baz alınarak saptanan, ancak 0,35 bardan az
olmayan bir hidrolik yük basıncı;
Test basıncı, basınç testi sırasında gövdenin üstündeki azami gösterge basıncı anlamına gelir;
Sızdırmazlık testi, gövdeyi ve onun servis donanımını izin verilen azami çalışma basıncının (MAWP) en
az %25'i oranında etkin bir iç basınca tabi tutan gazın kullanıldığı bir test anlamına gelir;
İzin verilen azami brüt kütle (MPGM), portatif tankın dara kütlesi ile taşınması için izin verilen en ağır
yükün toplamı anlamına gelir;
Referans çeliği, 370 N/mm2'lik bir çekme mukavemetine sahip olan ve %27 oranında kopma uzaması
gösteren çelik anlamına gelir;
Yumuşak çelik, 360 N/mm2 ila 440 N/mm2 arasında garanti edilmiş çekme mukavemetine sahip olan ve
6.7.3.3.3.3 kapsamındaki asgari garanti edilen kopma uzamasını gösteren olan bir çelik anlamına gelir;
Gövdenin tasarım sıcaklığı aralığı, ortam koşullarında taşınan soğutulmadan sıvılaştırılmış gazlar için -40
°C ila 50 °C arasında olacaktır. Sert iklim koşullarına tabi portatif tanklar için, daha ağır tasarım
sıcaklıkları dikkate alınmalıdır;
Tasarım referans sıcaklığı, MAWP'nin hesaplanması amacıyla, içeriğin buharlaşma basıncının saptandığı
sıcaklık anlamına gelir. Tasarım referans sıcaklığı, gazın her zaman sıvılaştırılmış halde kalmasını
sağlamak için, taşınması amaçlanan soğutulmadan sıvılaştırılmış gazın veya basınç altında kimyasal
sıvılaştırılmış gaz sevk yakıtlarının kritik sıcaklığından daha az olacaktır. Bu değer, her portatif tank tipi
için aşağıdaki gibidir:
(a) 1,5 metre veya daha küçük çaplı gövdeler: 65 °C;
(b) 1,5 metreden daha büyük çaplı gövdeler:
(i) yalıtım veya güneşlik olmadan: 60 °C;
(ii) güneşlik ile (bkz. 6.7.3.2.12): 55 °C ve
(iii) yalıtım ile (bkz. 6.7.3.2.12): 50 °C;
Doldurma yoğunluğu, soğutulmadan sıvılaştırılmış gazın ortalama kütlesinin litre bazında gövdenin
kapasitesinin oranı anlamına gelir (kg/l). Doldurma yoğunluğu 4.2.5.2.6'daki T50 portatif tank talimatında
verilmektedir.
Genel tasarım ve yapım zorunlulukları
Gövdeler, yetkili makamlar tarafından tanınmış bir basınçlı kap kodunun gereksinimlerine uygun olarak
tasarlanacak ve üretilecektir. Gövdeler şekillendirmeye uygun çelik malzemelerden yapılacaktır. Prensip
olarak, malzemeler ulusal ve uluslararası malzeme standartlarına uygun olacaktır. Kaynaklı gövdeler için,
sadece kaynak işlemine uygunluğu tamamen kanıtlanmış olan malzemeler kullanılacaktır. Kaynaklar
titizlikle yapılacak ve tam bir güvenlik sağlayacaktır. Üretim süreci veya malzemeler gerektirdiğinde,
kaynakta ve ısıdan etkilenen bölgelerde yeterli tokluğun sağlanması amacıyla, gövdeler uygun bir biçimde
ısıl işleme tabi tutulacaklardır. Malzemenin seçiminde, gevreklikten ötürü kopma riski, korozyona bağlı
çatlakların gerilmesi riski ve darbeye direnç bakımından tasarım sıcaklık aralığı hesaba katılmalıdır. İnce
taneli çelik kullanılıyorsa, malzeme şartnamesine göre akma mukavemetinin garanti edilen değeri 460
N/mm2'den fazla olmayacak ve çekme mukavemetinin üst sınırının garanti edilen değeri 725 N/mm2'yi
aşmayacaktır. Portatif tank malzemeleri taşınabilecekleri dış ortama uygun olacaklardır.
Portatif tank gövdeleri, aksamları ve boru tesisatları aşağıdaki özelliklere sahip malzemelerden yapılmış
olacaktır:
(a) Taşınmaları amaçlanan soğutulmadan sıvılaştırılmış gazlar tarafından zarar görmeye oldukça
dayanıklı veya
(b) Kimyasal tepkimelere karşı uygun şekilde pasifize edilmiş veya nötrleştirilmiş.
Contalar taşınması amaçlanan soğutulmadan sıvılaştırılmış gaz(lar) ile uyumlu malzemelerden
yapılacaklardır.
Galvanik hareketle hasara yol açabilecek, farklı metallerin temaslarından kaçınılacaktır.
Her türlü cihazlar, contalar, astarlar ve aksesuarlar dahil olmak üzere portatif tank malzemeleri, taşınması
amaçlanan soğutulmadan sıvılaştırılmış gaz(lar)ı ters bir biçimde etkilemeyecektir.
Portatif tanklar taşıma sırasında güvenli bir taban oluşturacak desteklerle ve uygun kaldırma ve bağlama
aparatlarıyla tasarlanacak ve üretilecektir.
Portatif tanklar, en azından taşınan içeriğe bağlı dahili basınç ile normal elleçleme ve taşıma koşulları
sırasındaki statik, dinamik ve termal yüklere kayıp vermeden dayanacak şekilde tasarlanacaktır. Tasarım,
portatif tankın beklenen kullanım ömrü süresince, bu yüklerin tekrarlanarak uygulanmasından kaynaklanan
malzeme yorgunluğu etkilerinin hesaba katılmış olduğunu kanıtlayacaktır.
Gövdeler, kalıcı bir biçim bozulması olmaksızın, iç basıncın en az 0,4 bar (gösterge basıncı) üzerindeki bir
dış basınca dayanacak şekilde tasarlanacaklardır. Gövde, doldurmadan önce veya boşaltma sırasında önemli
bir vakuma maruz kaldığında, iç basıncın en az 0,9 bar (gösterge basıncı) üzerindeki bir dış basınca
dayanacak şekilde tasarlanacak ve gövde o basınçta denenecektir.
Portatif tanklar ve bağlantıları, izin verilen azami yük altında, ayrı ayrı uygulanan aşağıdaki statik
kuvvetleri soğurabilecek özellikte olacaktır:
(a) Hareket yönünde: MPGM'nin (izin verilen azami brüt kütle) iki katı ile yer çekimine (g)1 bağlı
ivmenin çarpımı;
(b) Yatayda ve hareket yönüne dik açılarda: MPGM (hareket yönü açıkça belirlenmediyse
kuvvetler MPGM'nin iki katına eşit olacaktır) ile yer çekimine bağlı ivmenin (g)1 çarpımı;
(c) Dikeyde yukarı doğru: MPGM ile yer çekimine bağlı ivmenin (g)1 çarpımı ve
(d) Dikeyde aşağı doğru: MPGM'nin (yer çekiminin etkisi dahil toplam yükleme) iki katı ile yer
çekimine (g)1 bağlı ivmenin çarpımı.
6.7.3.2.9'daki kuvvetlerin her biri altında, idame ettirilecek emniyet faktörü aşağıdaki gibi olacaktır:
(a) Açıkça tanımlanmış bir akma sınırına sahip çelikler için, garanti edilen akmaya karşılık 1,5
değerinde bir emniyet faktörü veya
(b) Açıkça tanımlanmış bir akma sınırına sahip olmayan çelikler için, garanti edilen %0,2 dayanım
kuvvetine ve östenitik çelikler için %1 dayanım kuvvetine karşılık 1,5 değerinde bir emniyet
faktörü.
Akma mukavemeti ve dayanım mukavemeti değerleri, ulusal ve uluslararası malzeme standartlarına uygun
olacaktır. Östenitik çelikler kullanılıyorsa, malzeme standartlarına göre belirlenmiş akma mukavemeti veya
dayanım mukavemetinin belirtilen asgari değerleri, arttırılmış değerler malzeme muayene sertifikasında
onaylanmışsa %15'e kadar arttırılabilir. Söz konusu çelik için hiçbir malzeme standardı mevcut değilse,
kullanılan akma mukavemeti ve dayanım mukavemeti değerleri yetkili makam tarafından onaylanacaktır.
Soğutulmadan sıvılaştırılmış gazların taşınmasına mahsus gövdelerin, ısıl yalıtımla donatılmış olması
halinde, ısıl yalıtım sistemleri şu zorunlulukları karşılayacaktır:
(a) Gövdenin yüzeyinin üçte birinden az olmayan, ancak yarısını aşmayan bir şekilde gövdenin üst
kısmını kaplayan bir kalkandan oluşacaktır ve gövdeden aralarında 40 mm civarında bir hava
boşluğu ile ayrılacaktır;
(b) Nemin girişini ve normal taşıma koşullarındaki hasarları önleyecek ve bu sayede 0,67'den
(W.m-2 K-1) büyük olmayan bir ısıl iletkenliği sağlayacak, uygun kalınlıktaki yalıtım
malzemelerinden yapılmış tam bir kaplamadan oluşacaktır;
(c) Koruyucu kaplama gaz sızdırmaz bir şekilde kapatıldığı zaman, gövdenin veya donanım
elemanlarının yetersiz bir gaz sızdırmazlığı olduğunda, yalıtım tabakasında herhangi bir
tehlikeli basıncın oluşmasını önlemek için bir cihaz bulunacaktır ve
(d) Isıl yalıtım, bağlantı elemanlarına ve boşaltım cihazlarına erişime engel olmayacaktır.
------------------------------------
1 Hesaplama amaçları bakımından g = 9,81 m/s2.
Önceki Maddeler
Sonraki Maddeler