Karayolunda Tehlikeli Madde
Gövdeler aşağıdaki üç elemandan oluşacaktır:
- iç astar,
- yapısal tabaka,
- dış tabaka.
İç astar, taşınacak maddelere karşılık uzun vadeli kimyasal direnç sunacak ana bariyer olarak tasarlanmış
olan bir iç gövde duvar bölgesi olup, içeriklerle her türlü tehlikeli tepkimeyi veya tehlikeli bileşiklerin
oluşmasını ve ürünlerin iç astardan yayılması nedeniyle yapısal tabakanın önemli ölçüde güçsüzleşmesini
engellemeyi amaçlar.
İç astar FRP veya termoplastik bir astar olabilir.
FRP astarları aşağıdakilerden oluşacaktır:
(a) Yüzey tabakası ("jel kaplama"): reçine bakımından yeterince zengin ve reçine ve içerikle
uyumlu bir zarla takviye edilmiş yüzey tabakası. Bu tabaka, %30'u aşmayan bir fiber kütle
içeriğine sahip olacak ve kalınlığı 0,25 ila 0,60 mm olacaktır;
(b) güçlendirici tabaka(lar): asgari 2 mm kalınlığa sahip ve eşdeğer emniyet daha az bir cam
içeriğiyle sağlanmadığı sürece, asgari 900 g/m2'lik cam hasır veya camdaki kütle içeriği
%30'dan az olmayan kıyılmış fiber içeren tabaka veya tabakalar.
Termoplastik astarlar 6.9.2.3.4'te sözü edilen, gerekli şekilde birbirlerine kaynatılmış ve yapısal tabakaların
bağlandığı termoplastik levha malzemesinden oluşmaktadır. Astarlar ile yapısal tabaka arasındaki dayanıklı
bir bağ, uygun bir yapıştırıcının kullanımıyla sağlanacaktır.
NOT: Alevlenebilir sıvıların taşınması için, elektriksel yüklerin birikmesini önlemek amacıyla, 6.9.2.14'e
uygun olarak bazı ek önlemlerin alınması gerekebilir.
Gövdenin yapısal tabakası, gövdenin, 6.9.2.4 ila 6.9.2.6'da belirtilenler uyarınca, mekanik gerilmelere
dayanacak şekilde özel olarak tasarlanmış bölgedir. Normal olarak bu kısım, belirli şekilde yönlendirilmiş,
birkaç fiber takviyeli tabakadan oluşmaktadır.
Dış tabaka gövdenin atmosferle doğrudan temasta olan parçasıdır. Asgari 0,2 mm kalınlığında reçine
bakımından zengin bir tabakayı içerecektir. 0,5 mm'den fazla kalınlıklar için bir hasır kullanılacaktır. Bu
tabakanın camda kütle içeriği %30'dan az olmalıdır ve dış koşullara, özellikle de taşınan maddeyle doğal
temasa karşı dayanma özelliğine sahip olacaktır. Reçine, ultraviyole ışınlarından gövdenin yapısal
tabakanın zarar görmemesi için koruma sağlayacak dolgu veya katkı maddeleri içerecektir.
Ham maddeler
FRP tanklarının yapımında kullanılan bütün malzemeler, kaynakları ve özellikleri bilinen malzemelerden
mamul olacaktır.
Reçineler
Reçine karışımı, tedarikçinin önerilerine tamamen uyularak işlenecektir. Bu özellikle de sertleştiriciler,
başlatıcılar ve hızlandırıcıların kullanımını ilgilendirmektedir. Bu reçineler şunlar olabilir:
- doymamış polyester reçineler;
- vinil ester reçineler;
- epoksi reçineler;
- fenolik reçineler.
Reçinenin EN ISO 75-1:2013'e uygun olarak saptanmış ısıl eğrilme sıcaklığı (HDT), tankın azami servis
sıcaklığından en az 20 °C yüksek olacak; ancak her koşulda 70 °C'nin altına düşmeyecektir.
Fiber takviyeler
Yapısal tabakaları güçlendirme malzemesi, ISO 2078:1993'e göre E veya ECR tipi cam fiberleri gibi uygun
bir fiber sınıfında olacaktır. İç yüzey astarı için, ISO 2078:1993'e göre C tipi cam fiber kullanılabilir.
Termoplastik zarlar, sadece iç astarlar için ve taşınmak istenen içerikle uyumları kanıtlandığında
kullanılabilir.
Termoplastik astar malzemesi
Plastikleştirilmemiş polivinil klorür (PVC-U), polipropilen (PP), poliviniliden florür (PVDF),
politetrafloretilen (PTFE) vb. türü termoplastik astarlar, astarlama malzemesi olarak kullanılabilir.
Katkı maddeleri
Reçinenin işlenmesi için gerekli katalizörler, hızlandırıcılar, sertleştiriciler veya tiksotropik maddeler gibi
katkı maddeleri ile birlikte, tankı geliştirmek için kullanılan dolgular, renkler, pigmentler, vb. türü
malzemeler, tankın ömrü ve tasarımın sıcaklık beklentisi gibi hususlar göz önünde bulundurularak, tankın
zayıflamasına yol açmayacaklardır.
Gövdeler, aksamları, servis ile yapısal donanımları, içerik kaybı olmaksızın (gaz tahliye valflerinden kaçan
gaz miktarları dışında) tasarım ömürleri boyunca aşağıdakilere dayanacak şekilde tasarlanacaktır:
- Normal taşıma koşullarında statik ve dinamik yükler;
- 6.9.2.5 ila 6.9.2.10'da tanımlanan saptanmış asgari yükler.
6.8.2.1.14 (a) ve (b)'de belirtilen basınçlarda, tasarım için belirlenmiş azami yoğunluklu muhteviyatın yol
açtığı statik yer çekimi kuvvetleri altında ve azami doldurma derecesinde; gövdenin herhangi bir
tabakasının boylamasına ve çevrelemesine σ tasarım gerilmesi aşağıdaki değeri aşmayacaktır:
bu denklemde:
Rm = Test sonuçlarının ortalama değeri alınarak test sonuçlarının standart sapmasının iki katının
bundan çıkarılmasıyla elde edilen çekme mukavemeti değeri. Testler, EN ISO 527-4:1997 ve
EN ISO 527-5:2009'un zorunluluklarına göre ve tasarım tipi ile yapım yöntemini temsil eden en
az altı örnek alınarak yapılacaktır;
K = S x K0 x K1 x K2 x K3
bu denklemde
K, en az 4 değerine sahip olacak ve
S = güvenlik katsayısı. Genel tasarım için, tanklar Bölüm 3.2, Tablo A, Sütun (12)'de,
ikinci kısmında "G" harfi dahil olmak üzere, bir tank koduyla verilmişse (bkz.
4.3.4.1.1), S değeri 1,5'e eşit veya bundan büyük olacaktır. Taşınmaları sırasında
arttırılmış bir emniyet düzeyini gerektiren maddelerin taşınmasına yönelik tanklar
için, yani tanklar Bölüm 3.2, Tablo A, Sütun (12)'de, ikinci kısmında "4" rakamı da
dahil olmak üzere, bir tank koduyla gösterilmişse (bkz. 4.3.4.1.1), gövdede hasara
karşı boylamasına ve çaprazlamasına yapısal unsurlar içeren komple bir metal çerçeve
tarafından koruma sağlanmadığı sürece, S değeri iki faktörüyle çarpılacaktır.
K0 = taşınan maddenin kimyasal hareketinin bir sonucu olarak malzeme özelliklerinde
sünme ve yaşlanmaya bağlı bozulma ile ilişkili bir faktör. Şu formülle
hesaplanacaktır:
burada "α" sünme faktörü ve "β" yaşlanma faktörü olup bu faktörler, EN
977:1997'deki testlerin ardından, EN 978:1997'ye göre saptanmıştır. Buna alternatif
olarak, korunumlu bir değer olarak K0 = 2 kullanılabilir. α ile β değerlerinin
saptanması için, ilk sapma 2σ değerine tekabül etmelidir;
K1 = Aşağıdaki denklemle, asgari 1 değeriyle hesaplanan ve servis sıcaklığıyla reçinenin
ısıl özelliklerine ilişkin faktör:
K1 = 1,25 - 0,0125 (HDT - 70)
burada HDT, reçinenin °C cinsinden ısıl eğilme sıcaklığıdır;
K2 = Malzemenin yorgunluğuyla ilişkili bir faktör; yetkili makam tarafından aksi
belirtilmedikçe K2 = 1,75 değeri kullanılacaktır. 6.9.2.6'da genel hatları verilen
dinamik tasarım için K2 = 1,1 değeri kullanılacaktır;
K3 = kürlemeyle ilişkili bir faktör olup aşağıdaki değerlere sahiptir:
- Kürleme onaylı ve belgelere dayandırılmış bir sürece uygun şekilde
yürütüldüyse 1.1;
- Diğer durumlarda 1.5.
6.8.2.1.2'de gösterilen dinamik gerilmelerde, tasarım gerilmesi 6.9.2.5'te belirlenen değerin α faktörüne
bölünmüş halini aşmayacaktır.