Sınıflandırma
Kendiliğinden tepkimeye giren maddeler tehlike derecelerine göre yedi tipe ayrılır. Kendiliğinden tepkimeye giren madde tipleri, teste tabi tutulduğu ambalaj içinde taşınmasına izin verilmeyen tip A'dan, Sınıf 4.1'in kendiliğinden tepkimeye giren maddelerine ilişkin hükümlerine tabi olmayan tip G'ye kadar değişir. Tip B ve F arasındaki sınıflandırma, bir ambalaj içerisinde bulunmasına izin verebilecek azami miktar ile doğrudan doğruya ilişkilidir. Sınıflandırma için uygulanacak prensiplere ek olarak, uygulanabilir sınıflandırma prosedürleri, test yöntemleri ve kriterler ve uygun örnek test raporu, Testler ve Kriterler Elkitabı, Kısım II' de verilmiştir.
Sınıflandırılmış ve 2.2.41.4'te listelenen ambalajlarda taşınmasına izin verilmiş kendiliğinden tepkimeye giren maddeler, 4.1.4.2, paketleme talimatı IBC520'de listelenen IBC'lerde taşınmasına izin verilmiş olanlar ve Bölüm 4.2 uyarınca tanklarda taşınmasına izin verilmiş olanlar 4.2.5.2, portatif tank talimatı T23'te listelenmiştir. Listede yer alan, izin verilmiş her madde, Bölüm 3.2 Tablo A'da (UN No. 3221 ila 3240) genel bir kayda atanmıştır ve ilgili ikincil tehlikeler ve taşıma bilgisini içeren dipnotlar verilmiştir.
Toplu kayıtlar aşağıdakileri belirtir:
- Kendiliğinden tepkimeye giren maddeler tip B ila F, bkz. yukarıdaki 2.2.41.1.11;
- Fiziksel hal (sıvı/katı) ve
- Sıcaklık kontrolü (gerektiğinde), bkz. aşağıda verilen 2.2.41.1.17.
2.2.41.4'te listelenmiş kendiliğinden tepkimeye giren maddelerin sınıflandırılmaları teknik olarak saf madde esaslarına dayanır (%100'den daha düşük konsantrasyonların belirtildiği durumlar hariç).
2.2.41.4, 4.1.4.2, paketleme talimatı IBC520'de veya 4.2.5.2, portatif tank talimatı T23'te listelenmemiş kendiliğinden tepkimeye giren maddelerin sınıflandırılması ve toplu bir kayda atanması, menşe ülkenin yetkili makamı tarafından test raporuna bağlı olarak yapılır. Onay beyanı, sınıflandırma ve ilgili taşıma koşullarını içerir. Menşe ülke ADR'ye Taraf Ülke değilse, taşıma koşulları ve sınıflandırma sevkiyatın ilk ulaşacağı ADR Taraf Ülkesinin yetkili makamı tarafından belirlenir.
Çinko bileşikleri gibi etkinleştirici maddeler, tepkimeyi değiştirmek için bazı kendiliğinden tepkimeye giren maddelere eklenebilir. Etkinleştiricinin tipine ve konsantrasyonuna bağlı olarak, bu ekleme ısıl kararlılıkta bir azalmaya ve patlayıcı özelliklerde bir değişime neden olabilir. Bu özelliklerin herhangi biri değiştirildiği takdirde, yeni formülasyon sınıflandırma prosedürüne göre işlem görecektir.
Test sonuçlarının tümünün elde olmadığı ve ek testler veya incelemeler için taşınması gereken, 2.2.41.4'te listelenmemiş kendiliğinden tepkimeye giren maddelerin veya kendiliğinden tepkimeye giren maddelerin formülasyonlarının numuneleri, aşağıdaki koşulların sağlanması şartıyla, kendiliğinden tepkimeye giren maddeler tip C için uygun kayıtlardan birine atanır:
- Mevcut veriler, numunenin, kendiliğinden tepkimeye giren maddeler tip B'den daha tehlikeli olmadığını gösterir;
- Numune, paketleme yöntemi OP2'ye göre ambalajlanmış ve her taşıma ünitesi için miktar 10 kg ile sınırlıdır;
- Mevcut veriler, kontrol sıcaklığının, varsa, herhangi bir tehlikeli bozunmayı önleyecek kadar düşük ve herhangi tehlikeli bir faz ayrışmasını önleyecek kadar yüksek olduğunu gösterir.
Duyarlılığın azaltılması
Taşıma sırasında güvenliği sağlamak amacıyla, birçok durumda, bir seyreltici kullanılarak kendiliğinden tepkimeye giren maddelerin duyarlılığı azaltılır. Bir madde yüzdesinin şart koşulduğu durumlarda, bu, en yakın tamsayıya yuvarlanmış kütle yüzdesini verir. Bir seyreltici madde kullanılmışsa, kendiliğinden tepkimeye giren madde, seyrelticinin taşıma sırasındaki şekliyle ve konsantrasyonuyla teste tabi tutulur. Ambalajdan sızıntı hâlinde, kendiliğinden tepkimeye giren maddenin tehlikeli derecede yoğunlaşmasına yol açabilecek seyrelticiler kullanılmaz. Herhangi bir seyreltici, kendiliğinden tepkimeye giren madde ile uyumlu olmalıdır. Bu anlamda, uyumlu seyrelticiler, kendiliğinden tepkimeye giren maddelerin ısıl kararlılığı ve tehlike tipi üzerinde olumsuz bir etki yapmayacak katılar ve sıvılardır. Sıcaklık kontrolü gerektiren formülasyonlardaki sıvı seyrelticilerin (bkz.2.2.41.1.14) kaynama noktaları en az 60 °C'dir ve parlama noktaları 5 °C'den az değildir. Sıvının kaynama noktası, kendiliğinden tepkimeye giren maddenin kontrol sıcaklığından en az 50 °C daha yüksektir.
Sıcaklık kontrolü zorunlulukları
SADT'si 55 °C'den fazla olmayan kendiliğinden tepkimeye giren maddeler, taşıma sırasında sıcaklık kontrolüne tabi tutulur. Bkz. 7.1.7.
Duyarlılığı azaltılmış katı patlayıcılar
Duyarlılığı azaltılmış katı patlayıcılar, patlayıcı özelliklerini azaltmak için su veya alkol ile ıslatılmış veya diğer maddelerle seyreltilmiş maddelerdir. Bölüm 3.2 Tablo A'da verilen aşağıdaki kayıtlar duyarlılığı azaltılan katı patlayıcılardır: UN No. 1310, 1320, 1321, 1322, 1336, 1337, 1344, 1347, 1348, 1349, 1354, 1355, 1356, 1357, 1517, 1571, 2555, 2556, 2557, 2852, 2907, 3317, 3319, 3344, 3364, 3365, 3366, 3367, 3368, 3369, 3370, 3376, 3380 ve 3474.
Kendiliğinden tepkimeye giren maddelerle ilişkili maddeler
Aşağıda özellikleri verilen maddeler:
(a) Test Serisi 1 ve 2'ye göre Sınıf 1 içerisinde kabul edilen ama Test Serisi 6 tarafından Sınıf 1'den muaf olan;
(b) Sınıf 4.1'e ait kendiliğinden tepkimeye girmeyen maddeler ve
(c) Sınıf 5.1' e veya 5.2 'ye ait olmayan maddeler; sınıf 4.1'e atanır. UN No. 2956, 3241, 3242 ve 3251 böyle kayıtlardır.
Polimerleştirici maddeler
Tanım ve özellikler
Polimerleştirici maddeler, stabilizasyon olmadan, güçlü ekzotermik tepkimeye girerek, daha büyük moleküller oluşumuna yol açmaya veya taşımada karşılaşılan normal koşullarda polimer oluşumuna yol açmaya yatkın maddelerdir. Bu maddeler, aşağıdaki hâllerde Sınıf 4.1'in polimerleştirici maddeleri sayılırlar:
(a) Kendiliğinden hızlanan polimerleşme sıcaklığı (SAPT) koşullar altında (taşımaya sunulduğu şekliyle kimyasal stabilizasyonla veya kimyasal stabilizasyon olmadan) ve madde veya karışımın taşınacağı ambalaj, IBC veya tank içinde 75 °C veya daha düşük ise;
(b) 300 J/g'ın üzerinde bir tepkime ısısı göstermeleri hâlinde ve
(c) Sınıf 1 ila 8'e dâhil edilme kriterlerinden diğer herhangi birini karşılamamaları.
Polimerleştirici madde kriterlerini karşılayan bir karışım, Sınıf 4.1'in polimerleştirici maddesi olarak sınıflandırılır.
Sıcaklık kontrolü zorunlulukları
Polimerleştirici maddeler, kendiliğinden hızlanan polimerleşme sıcaklığı (SAPT) aşağıda belirtilen sıcaklıklarda olduğunda, sıcaklık kontrolüne tabidirler:
(a) Sıcaklığı ambalaj veya IBC içinde 50 °C veya altında olan bir ambalaj veya IBC'de taşınmaya sunulduklarında veya
(b) Sıcaklığı 45 °C veya altında olan bir tank içinde taşımaya sunulduklarında.
Bkz. 7.1.7.
NOT: Polimerleştirici maddeler kriterlerini karşılayan maddeler ve de Sınıf 1 ila 8 arasında bulununlar, Bölüm 3.3'teki özel hüküm 386'nın zorunluluklarına tabidir.
Taşıma için kabul edilmeyen maddeler
Sınıf 4,1'deki kimyasal olarak kararsız maddeler, taşıma sırasındaki polimerizasyonu veya tehlikeli bozunmalarını önlemek için gerekli önlemler alınmadıkça taşıma için kabul edilmez. Bu amaçla, tanklarda ve kaplarda bu tepkimelere yol açabilecek maddelerin bulunmamasına dikkat edilmelidir.
UN No. 3097'ye atanan yükseltgen alevlenebilir katılar, Sınıf 1'deki zorunluluklara uygun değilse, taşıma için kabul edilmez (ayrıca bkz. 2.1.3.7).
Aşağıdaki maddeler taşıma için kabul edilmez:
- Kendiliğinden tepkimeye giren maddeler tip A (bkz. Testler ve Kriterler Elkitabı Kısım II, paragraf 20.4.2 (a));
- Sarı ve beyaz fosfor içeren fosforlu sülfitler;
- Bölüm 3.2 Tablo A'da listelenenlerden dışında duyarlılığı azaltılmış katı patlayıcılar;
- UN No. 2448 KÜKÜRT, ERİMİŞ'ten başka erimiş hâldeki inorganik alevlenebilir maddeler.