Karayolunda Tehlikeli Madde
Bir portatif tank açık denizlerde taşımak üzere tasarlanmış ve onaylanmışsa, "OFFSHORE
PORTABLE TANK (DENİZ ÖTESİ PORTATİF TANKI)" kelimeleri, tanımlama levhası üzerinde
yer almalıdır.
Soğutulmadan sıvılaştırılmış gazların taşınmasına yönelik portatif tankların tasarımı, yapımı, muayenesi ve test edilmesine ilişkin zorunluluklar
NOT: Bu kurallar kimyasalların basınç altında (UN No 3500, UN No 3501, UN No 3502, UN No
3503, UN No 3504 ve UN No 3503) taşınması için tasarlanmış portatif tanklara da uygulanır.
Tanımlar
Bu bölümün amaçları bakımından:
Alternatif düzenleme, bu Bölümde tanımlanmış olanların dışındaki teknik gereksinimler veya test
yöntemleri kapsamında tasarlanan, üretilen veya test edilen bir portatif tank veya MEGC için yetkili
makam tarafından verilen onay anlamına gelir;
Portatif tank, Sınıf 2 kapsamındaki soğutulmadan sıvılaştırılmış gazların taşınması için kullanılan,
450 litreden fazla kapasiteye sahip çok modlu bir tank anlamına gelir. Portatif tank, gazları
taşımak için kullanılması gereken hizmet teçhizatının ve yapısal teçhizatın donatıldığı bir gövdeyi
içermektedir. Portatif tank, yapısal teçhizat çıkarılmadan doldurulabilecek ve boşaltılabilecektir.
Gövdenin dışında dengeleme elemanlarına sahip olacak ve dolu olduğunda kaldırılabilecektir.
Özellikle de bir araca, vagona veya deniz veya karayoluna mahsus bir seyrüsefer aracına
yüklenebilecek şekilde tasarlanmış olacak ve mekanik elleçlemeyi kolaylaştıracak takozlar, montaj
tertibatı veya aksesuarlarla donatılacaktır. Tankerlernın, tank vagonlarının, metal olmayan tankların,
orta boy hacimli konteynerlerin (IBC'ler), gaz silindirlerinin ve büyük kapların portatif tankların
tanımına girmedikleri kabul edilmektedir;
Gövde, portatif tankın taşınacak (tanka uygun) soğutulmadan sıvılaştırılmış gazı muhafaza eden
bölümü anlamında olup girişleri ve kapakları içermektedir, ancak hizmet teçhizatı veya dış yapısal
teçhizat buna dahil değildir;
Hizmet teçhizatı, ölçüm cihazları ile doldurma, boşaltma, havalandırma, güvenlik ve yalıtım cihazları
anlamına gelir;
Yapısal teçhizat, gövdenin dışındaki takviye, bağlama, koruma ve dengeleme elemanları anlamına
gelir;
Maksimum izin verilebilir çalışma basıncı (MİÇB), çalışma konumunda gövdenin en üst kısmında
ölçülen aşağıdaki basınçların en az en yükseği kadar olan fakat hiçbir durumda 7 bardan düşük
olmayan bir basınç anlamına gelir:
(a) Doldurma veya boşaltma sırasında gövdede izin verilen maksimum etkin ölçüm basıncı
veya
(b) Gövdenin tasarlandığı ve aşağıdakilere uygun maksimum efektif ölçüm basıncı:
(i) 4.2.5.2.6'daki T50 portatif tank talimatında listelenen soğutulmadan sıvılaştırılmış
gazlar için, T50 portatif tank talimatında o gaz için verilen MİÇB (bar olarak);
(ii) Diğer soğutulmadan sıvılaştırılmış gazlar için, aşağıdakilerin toplamından az
olmamak üzere:
- Tasarım referans sıcaklığındaki soğutulmadan sıvılaştırılmış gazların
mutlak buhar basıncı (bar olarak), eksi 1 bar ve
- Tasarım referans sıcaklığı ve tr - tf (tf = (doldurma sıcaklığı, genellikle
15 °C; tr = maksimum ortalama döküm sıcaklığı, 50 °C) ortalama döküm
sıcaklığındaki artışa bağlı bir sıvı genleşmesi tarafından belirlenen fire
boşluğundaki havanın veya diğer gazların kısmi basıncı (bar olarak);
(iii) Basınç altındaki kimyasallar için 4.2.5.2.6’nın T50’sinde listelenmiş yakıtların
sıvılaştırılmış gaz kısmına ait T50 portatif tank talimatında/yönergesinde belirtilmiş İzin
Verilebilir Azami Çalışma Basıncı (bar cinsinden)
Tasarım basıncı, tanınmış basınçlı kap kodunun gerektirdiği, hesaplamalarda kullanılacak basınç anlamına
gelir. Tasarım basıncı aşağıdaki basınçların en yükseğinden daha az olmayacaktır:
(a) Doldurma veya boşaltma sırasında gövdede izin verilen maksimum etkin ölçüm basıncı veya
(b) Şunların toplamı:
(i) MİÇB tanımının (yukarı bakınız) (b) maddesinde tanımlandığı gibi, gövdenin tasarlanmış olduğu
izin verilen maksimum etkin ölçüm basıncı ve
(ii) 6.7.3.2.9'da belirtilen statik kuvvetler baz alınarak saptanan, ancak 0,35 bardan az olmayan bir
hidrolik yük basıncı;
Test basıncı, basınç testi sırasında gövdenin üstündeki maksimum ölçüm basıncı anlamına gelir;
Sızdırmazlık testi, gövdeyi ve onun hizmet teçhizatını maksimum izin verilebilir çalışma basıncının en az
%25'i oranında etkin bir iç basınca tabi tutan gazın kullanıldığı bir test anlamına gelir;
Maksimum izin verilebilir brüt kütle (MİBK), portatif tankın dara kütlesi ile taşınması için
izin verilen en ağır yükün toplamı anlamına gelir;
Referans çeliği, 370 N/mm2'lik bir çekme mukavemetine sahip olan ve %27 oranında kırılmada uzama
gösteren çelik anlamına gelir;
Yumuşak çelik, 360 N/mm2
ila 440 N/mm2
arasında garanti edilmiş çekme mukavemetine sahip olan ve
6.7.3.3.3.3 kapsamındaki minimum garanti edilen kırılmada uzama gösteren olan bir çelik anlamına gelir;
Gövdenin tasarım sıcaklığı aralığı, ortam koşullarında taşınan soğutulmadan sıvılaştırılmış gazlar için -40 °C
ila 50 °C arasında olacaktır. Sert iklim koşullarına tabi portatif tanklar için, daha ağır tasarım sıcaklıkları
dikkate alınmalıdır;
Tasarım referans sıcaklığı, MİÇB'nin hesaplanması amacıyla, içeriğin buharlaşma basıncının saptandığı
sıcaklık anlamına gelir. Tasarım referans sıcaklığı, gazın her zaman sıvılaştırılmış halde kalmasını sağlamak
için, taşınması amaçlanan soğutulmadan sıvılaştırılmış gazın veya basınç altında kimyasal sıvılaştırılmış gaz
yakıtların kritik sıcaklığından daha az olacaktır. Bu değer, her portatif tank tipi için aşağıdaki gibidir:
(a) 1,5 metre veya daha küçük çaplı gövdeler: 65 °C;
(b) 1,5 metreden daha büyük çaplı gövdeler:
(i) Yalıtım veya güneş kalkanı olmadan: 60 °C;
(ii) Güneş kalkanı ile (bkz. 6.7.3.2.12): 55 °C ve
(iii) Yalıtım ile (bkz. 6.7.3.2.12): 50 °C;
Doldurma yoğunluğu, soğutulmadan sıvılaştırılmış gazın ortalama kütlesinin litre bazında gövdenin
kapasitesinin oranı anlamına gelir (kg/l). Doldurma yoğunluğu 4.2.5.2.6'daki T50 portatif tank
talimatında verilmektedir.
Genel tasarım ve yapım zorunlulukları
Gövdeler, yetkili makamlar tarafından tanınmış bir basınçlı kap kodunun zorunluluklarına uygun
olarak tasarlanacak ve üretilecektir. Gövdeler şekillendirmeye uygun çelik malzemelerden
yapılacaktır. Prensip olarak, malzemeler ulusal ve uluslararası malzeme standartlarına uygun olacaktır.
Kaynaklı gövdeler için, sadece kaynak işlemine uygunluğu tamamen kanıtlanmış olan malzemeler
kullanılacaktır.
Kaynaklar titizlikle yapılacak ve tam bir güvenlik sağlayacaktır. Üretim süreci veya malzemeler
gerektirdiğinde, kaynakta ve ısıdan etkilenen bölgelerde yeterli sertliğin sağlanması amacıyla, gövdeler
uygun bir biçimde ısıl işleme tabi tutulacaklardır. Malzemenin seçiminde, gevreklikten ötürü kopma
riski, korozyona bağlı çatlakların gerilmesi riski ve darbeye direnç bakımından tasarım sıcaklık aralığı
hesaba katılmalıdır. İnce taneli çelik kullanılıyorsa, malzeme şartnamesine göre akma
mukavemetinin garanti edilen değeri 460 N/mm2'den fazla olmayacak ve çekme mukavemetinin üst
sınırının garanti edilen değeri 725 N/mm2'yi aşmayacaktır. Portatif tank malzemeleri
taşınabilecekleri dış ortama uygun olacaklardır.
Portatif tank gövdeleri, aksamları ve boru tesisatları aşağıdaki özelliklere sahip malzemelerden yapılmış
olacaktır:
(a) Taşınmaları amaçlanan soğutulmadan sıvılaştırılmış gazlar tarafından zarar görmeye
oldukça dayanıklı veya
(b) Kimyasal tepkimelere karşı uygun şekilde pasifize edilmiş veya nötrleştirilmiş.
Contalar taşınması amaçlanan soğutulmadan sıvılaştırılmış gaz(lar) ile uyumlu malzemelerden
yapılacaklardır.
Galvanik hareketle hasara yol açabilecek, farklı metallerin temaslarından kaçınılacaktır.
Her türlü cihazlar, contalar, astarlar ve aksesuarlar dahil olmak üzere portatif tank
malzemeleri, taşınması amaçlanan soğutulmadan sıvılaştırılmış gazı (gazları) ters bir biçimde
etkilemeyecektir.
Portatif tanklar taşıma sırasında güvenli bir taban oluşturacak desteklerle ve uygun kaldırma
ve bağlama aparatlarıyla tasarlanacak ve üretilecektir.
Portatif tanklar, en azından taşınan içeriğe bağlı dahili basınç ile normal elleçleme ve taşıma
koşulları sırasındaki statik, dinamik ve termal (ısıl) yüklere kayıp vermeden dayanacak şekilde
tasarlanacaktır. Tasarım, portatif tankın beklenen kullanım ömrü süresince, bu yüklerin
tekrarlanarak uygulanmasından kaynaklanan malzeme yorgunluğu etkilerinin hesaba katılmış
olduğunu kanıtlayacaktır.
Gövdeler, kalıcı bir biçim bozulması olmaksızın, iç basıncın en az 0,4 bar (ölçüm basıncı)
üzerindeki bir dış basınca dayanacak şekilde tasarlanacaklardır. Gövde, doldurmadan önce veya
boşaltma sırasında önemli bir vakuma maruz kaldığında, iç basıncın en az 0,9 bar (ölçüm
basıncı) üzerindeki bir dış basınca dayanacak şekilde tasarlanacak ve gövde o basınçta
denenecektir.
Portatif tanklar ve bağlantıları, maksimum izin verilebilir yük altında, ayrı ayrı uygulanan
aşağıdaki statik kuvvetleri emebilecek özellikte olacaktır:
(a) Seyahat yönünde: MİBK’nin (maksimum izin verilebilir brüt kütle) iki katı ile
yerçekimine (g)1 bağlı ivmenin çarpımı;
(b) Yatayda ve seyahat yönüne dik açılarda: MİBK (seyahat yönü açık bir şekilde saptanamıyorsa,
kuvvetler MİBK'nin iki katına eşit olacaktır) ile yerçekimine bağlı ivmenin (g)1 çarpımı;
(c) Dikeyde yukarı doğru: MİBK ile yerçekimine bağlı ivmenin (g)1 çarpımı ve
(d) Dikeyde aşağı doğru: MİBK'nin (yerçekiminin etkisi dahil toplam yükleme) iki katı ile
yerçekimine (g)1 bağlı ivmenin çarpımı.
1
Hesaplama amaçları bakımından g = 9,81 m/sn2.
6.7.3.2.9'daki kuvvetlerin her biri altında, idame ettirilecek güvenlik faktörü aşağıdaki gibi olacaktır:
(a) Açıkça tanımlanmış bir akma sınırına sahip çelikler için, garanti edilen akmaya karşılık
1,5 değerinde bir güvenlik faktörü veya
(b) Açıkça tanımlanmış bir akma sınırına sahip olmayan çelikler için, garanti edilen % 0,2 dayanım
kuvvetine ve östenit çelikler için % 1 dayanım kuvvetine karşılık 1,5 değerinde bir
güvenlik faktörü.
Akma mukavemeti ve dayanım mukavemeti değerleri, ulusal ve uluslararası malzeme
standartlarına uygun olacaktır. Östenit çelikler kullanılıyorsa, malzeme standartlarına göre belirlenmiş
akma mukavemeti veya dayanım mukavemetinin belirtilen minimum değerleri, arttırılmış değerler
malzeme muayene sertifikasında onaylanmışsa %15'e kadar arttırılabilir. Söz konusu çelik için hiçbir
malzeme standardı mevcut değilse, kullanılan akma mukavemeti ve dayanım mukavemeti değerleri
yetkili makam tarafından onaylanacaktır.